Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2006, Page 154

TANIA 0RUM
Biirger, fullir af vonbrigðum, }Ær dauða hvers k\ms útópískra eða fram-
sækinna hreyfinga. Og þar sem framúrstefnan var að miklu letTÍ hluti af
þeim upptendruðu tilfinningum sem ríktu á sjöunda áratugnum, eru að-
ferðir framúrstefnunnar ótunflýjanlega felldar undir þann dauðadóm.
Mig langar að ljúka umfjölluninni með stuttu ágripi af þeim sögulegu h'k-
indum sem finna má með kenningum Peters Biirger um framúrstefnuna
og framúrstefhuhretdingum sjöunda áratugarins og sýna að þær tilheyra
sama tímabih. Sitúasjónistamir eru auðvitað augljóst dænú - og tengslin
er líklega að finna í kenningum Hemis Lefebvre um hversdagslíf eins og
Benedikt Hjartarson og aðrir hafa bent á34 - en aðrar framúrstefiiuhreyf-
ingar, eins og danski hópurinn sem myndaðist í kringum Tifraunahsta-
skólann (Den eksperimenterende Kunstskole) voru ekki eins örvænt-
ingarfullar og fara í rauninni nær þeim framúrstefhuviðmiðum sem
Búrger bendir sérstaklega á.
Kenning Biirgers er byggð á sögulegri rökm'si sem frtur svo á að „estet-
ítisminn“ sé „nauðsynleg forsenda fiuir ædunamerki framúrstefnmmar“,
að fella hstina á ný inn í lífshætti.33 Samk\'æmt þessari rök\úsi fer framúr-
stefnan um ólík stig; frá því að vera gagnrýni á hstaverkið, í að vera
gagnrýni á listastofhunina sem shka, áfram í að vera gagnrýni á samfélag-
ið og að lokum verður hún að byltingarferli. Eg tel einmitt að þessi teg-
und „rökvísi“ sé mjög einkermandi fyrir framúrstefhuhretdingar sjömida
áratugarins.
Eg tek sem dæmi danska hópinn sem safnaðist í kringum Tilramiahsta-
skólann í Kaupmannahöfh, en ég tel ekki að það sé neitt einstakt hvernig
hann þróaðist. Þótt staðbundnar ffamúrstefhuhre\dhigar í EtTÓpu og
Ameríku þróist á mismunandi hátt og í mismunandi áttir, þá er almenn
þróun þeirra frá fagurffæðilegum vandamálmn til póhtískra aðgerða mjög
dæmigerð firir ffamúrstefnuhretdingar á sjöunda áratugnum.
Tilraunahstaskólinn í Danmörku var stofnaður árið 1961 sem óháður
listaskóli, sem hvorki var tengdur hinni opinberu listmennnm sem fór
fram við Konunglega listaháskólann (Det kgl. danske Kunstakadenú) í
34 Hin örvæntingarfulla neikvæðni, sem bæði er að finna í herfræði sitúasjónistana eins
og hiin birtist hjá Guy Debord og í fræðilegri sjfri Biirgers, lamar að lokum alla
möguleika á aðgerðum eða framúrstefrmlist og hindrar hina virku sýn á framtíðina
sem Wallenstein talar um.
Peter Búrger, Theoiy ofthe Avcmt-Garde, bls. 49.
35