Þjóðlíf - 01.05.1987, Síða 9

E R L E N T
APN
■ Kreml: Héöan streyma breytingarnar sem Sovétleiötoginn Gorbatsjof berst fyrir - viö misjafnar undirtektir.
Dagur í austri?
Ögmundur Jónasson í Moskvu
»
hver man ekki eftir tyggjóplötunni frá
Wrigley sem árum saman var utan á Nýja
Bíói í Reykjavík. Undir henni stóð stórum
stöfum: Dagleg ánægja miljóna manna.
Eftir áralangt sambýli við Wrigley auglýs-
‘nguna á Nýja Bíói fannst okkur held ég
flestum lítið við því að segja þótt stærsti
húsveggurinn í hjarta höfuðstaðarins væri
notaður undir tyggigúmmí. Ég held reyndar
nö fæstir hafi leitt hugann að þessu sérstak-
lega. Okkur kom þetta hreinlega ekki við,
að öðru leyti en því náttúrlega, að við vor-
um daglega minnt á að miljónum manna um
heim allan þætti mikið til Wrigley-tyggigúm-
mís koma.
En hvað með aðkomumenn? Ég hef
stundum reynt að gera mér í hugarlund hvað
Þeim hafi fundist. Ég geri ráð fyrir því, að
edendir ferðamenn frá vestrænum neyslu-
samfélögum hafi hvergi látið sér bregða,
enda vanir því að hafa fyrir augunum risa-
stór auglýsingaspjöld þar sem allt milli him-
ms 0g jarðar er dásamað, ungbarnafæða
jafnt sem tóbaksreykingar, — og að sjálf-
sögðu einnig tyggigúmmí.
En hvað með fólk sem ekki þekkir til
Þessara aðferða vesturlandabúa við að koma
vörum og þjónustu á framfæri? Hver hefðu
hd. orðið viðbrögð sjónvarpsfréttamanns
ru Mongólíu sem hingað hefði komið til
dagskrárgerðar?
Sennilega hefði okkur fundist slíkur mað-
gera okkur rangt til ef tyggjóplatan á
ýja Bíói hefði orðið höfuðviðfangsefni
hans, eins konar tákn fyrir daglegt líf Reyk-
víkinga.
í Sovétríkjunum finnst mörgum óskiljan-
legt hvernig vestrænir fréttamenn hafa yfir-
leitt fjallað um land og þjóð, við hvað at-
hygli þeirra hefur staðnæmst: plakötin og
stytturnar af leiðtogunum, gjaldeyrisbúðirn-
ar og svo náttúrlega öll boðin og bönnin.
Ég varð var við það, að jafnvel frjálshuga
fólki, sem virtist sammála þeirri grundvallar-
kröfu að tjáningarfrelsi væri virt og vildi
ræða þær breytingar sem nú ættu sér stað,
var umhugað um að hinn gestkomandi mað-
ur sæi einnig það sem vel hefði verið gert og
kynntist landi og þjóð einnig út frá öðrum
sjónarhornum. Að öllum líkindum er þetta
spurning um þjóðarstolt og e.t.v. einnig við-
brögð við því sjálfsöryggi og yfirlæti sem
Sovétborgurum finnst ríkjandi hjá mörgum
aðkomumanninum.
„Það virðist heldur vera að losna um
hérna hjá ykkur,“ sagði ég einhverju sinni
við kollega minn hjá sovéska sjónvarpinu.
„Finnst mönnum ekki góðs viti að nú skuli
leyfðir ýmsir höfundar sem voru bannaðir
svo sem Pasternak og Nabokov? Má ekki
ætla að fleiri komi í kjölfarið?“ Að sjálf-
sögðu er þetta jákvæð þróun, svaraði þessi
sovéski starfsbróðir minn. Síðan þagði hann
dágóða stund, en sagði svo að sér þætti það
undarlegt hve vestrænir menn sem kæmu til
Sovétríkjanna væru fáfróðir og áhugalitir
um aðra rithöfunda og listamenn en þá sem
hefðu verið bannaðir. „Um aðra virðist þið
ekki vilja vita hjá þessari 280 miljón manna
þjóð okkar.“
Því fór fjarri að þetta væri sagt í reiði,
heldur var eins og maðurinn væri að leita
skýringa á einhverju sem væri illskiljanlegt.
En svona er það nú samt. f ströngu vald-
stjórnarþjóðfélagi finnst manni þeir
einstaklingar óneitanlega áhugaverðastir
sem hafa þor og þrek til að rísa upp gegn
valdinu og þau orð sem ekki mega birtast
vekja meiri forvitni en orð sem enginn hefur
neitt við að athuga.
Þetta var fyrsta heimsókn mín til Sovét-
ríkjanna. Vissulega þótti mér spennandi að
koma þangað einmitt nú þegar miklar breyt-
ingar virðast vera að gerjast í stjórnmálum,
listum og reyndar á flestum sviðum þjóðlífs-
ins. Ég saknaði þess þó mikið að hafa ekki
áður komið til landsins, því nú er það sam-
anburðurinn sem gildir. Þetta hafði það líka
í för með sér að mínir þankar beindust fyrst
og fremst að öllu því sem mér var framandi.
Við komuna vakti það mjög athygli mína
9