Þjóðlíf - 01.05.1987, Qupperneq 30

I N N L E N T
Eftirspurn eftir
ættleiðingum fer vaxandi
Anna Guðrún Björnsdóttir lögfræðingur
LÖGUM samkvæmt er það í verkahring dómsmálaráðuneytisins
að kanna hvort lögboðnum skilyrðum til ættleiðingar sé fullnægt
og að veita leyfi til ættleiðingar. f ráðuneytinu starfar Anna
Guðrún Björnsdóttir lögfræðingur sem sinnir þessum málum.
Að sögn Önnu Guðrúnar hefur eftirspurn eftir ættleiðingu
erlendra barna farið vaxandi með árunum og greinilegt sé að
margir hafi hug á að ráða bót á barnleysi sínu eftir þessari leið.
Hún segir að ættleiðingar erlendra barna síðustu ár hafi verið
mjög sveiflukenndar. f langflestum tilvikum sé um ættleiðingar frá
einhverju þriðjaheims ríki að ræða, en skyndilega geti viðkom-
andi land lokað fyrir frekari ættleiðingar út úr landinu, t.d. ef ný
stjórnvöld taka við valdataumum og eru andvíg þessu, þá tekur
tímann sinn að afla nýrra sambanda og geta þá ættleiðingar dottið
alveg niður um lengri eða skemmri tíma. „Þetta helgast þannig
mjög af ytri aðstæðum og hver ættleiðing á sér langan aðdrag-
anda,“ segir hún.
En hvernig ganga þessi mál fyrir sig í gegnum ráðuneytið?
„Tilvonandi foreldrar sækja um svokallað „vilyrði um ættleiðingu
á barni erlendis frá“ hingað til ráðuneytisins og þá förum við fram
á að umsækjendurnir geri grein fyrir því á hvern hátt þeir komust í
samband við það barn sem þeir hyggjast ættleiða. Því næst fáum
við barnaverndarnefnd til að kanna persónulega hagi og aðstæður
foreldranna með tilliti til ættleiðingarinnar og ef umsögn hennar
er jákvæð og við metum svo að ráðstöfun barnsins til ættleiðingar í
■ Anna Guðrún sinnir
œttlei&ingarleyfum f
dómsmálaráðuneyt-
inu. Hún segir eft-
irspurn eftir leyfum
fara vaxandi með
hverju árinu.
Dómsmálará&uneytió
reynir a& meta þá a&-
ila sem best er standa
a& mi&lun barna.
heimalandi þess sé eðlileg, þá gefum við út vilyrði til þess að
ættleiðingarleyfi verði veitt þegar foreldrarnir hafa sótt barnið.
Það er svo endanlega veitt þegar barnið er komið til landsins og
því jafnframt veittur ríkisborgararéttur eftir ákveðinn lágmarks-
tíma á heimili sínu hér og eftir að barnaverndarnefnd hefur fylgst
með því þar.“
Er meiri Iregða í ráðuneytinu að afgreiða œllleiðingarurnsóknir
eftir að lokað var á œttleiðingar frá Sri Lanka í fyrra?
„Það voru eingöngu stöðvaðar ættleiðingar í gegnum einn
ákveðinn milligönguaðila sem starfar á Sri Lanka en önnur stöðv-
un hefur ekki verið gerð. Nokkur börn hafa verið ættleidd síðan
þetta var frá S-Ameríku, Líbanon og Tyrklandi eftir öðrum
Íeiðum. Það er ekki í verkahring ráðuneytisins að hafa neina
milligöngu í þessum málum, heldur er það verkefni félagsins
íslensk œttleiðing og það hefur verið að reyna að koma á nýjum
samböndum, en mér er ekki kunnugt um að það hafi tekist.“
Farið þið nánar ofanísaumana á þessum málum eftir að atvikið í
fyrra kom upp og hafið þið getu til að meta ráðstöfun barnanna
erlendis og hvort milligönguaðilar þar séu ábyggilegir?
„Já, við förum fram á að fá sem nákvæmastar upplýsingar um
þá aðila sem standa að miðlun barnanna og reynum eftir því sem
tök eru á að meta þetta sem best. Ástand þessara mála er
mismunandi eftir löndum. Sum staðar hefur verið gert átak til að
skipuleggja þessi mál og hafa verið löggilt sérstök barnaheimili
sem hafa heimild til að ráðstafa börnum til ættleiðingar. Annars
staðar skortir eftirlit af hálfu yfirvalda."
í fyrra var sagt að reglur um œttleiðingar erlendra barna yrðu
endurskoðaðar og hef ég frétt að til standi að löggilda íslenska
œttleiðingarfélagið sem milligönguaðila. Hvernig líður þeim breyt-
ingum og hvað felur slík löggilding í sér?
„Það hefur verið unnið að þessu. Löggilding er í undirbúningi
en er á frumstigi ennþá svo ég get ekki skýrt hvað slíkar reglur
fælu í sér, en að líkindum verður þetta ekki frábrugðið löggildingu
samsvarandi félaga á hinum Norðurlöndunum. Þar eru ættleiðing-
ar engum heimilar erlendis frá nema fyrir milligöngu löggiltra
félaga, en þau eru háð eftirliti stjórnvalda og þurfa ætíð að
tilkynna stjórnvöldum um sérhvern nýjan samstarfsaðila í heima-
löndum barna sem ættleiðingarsambönd eru við. Það liggur bara
ekkert fyrir um það enn hvernig þessu verður háttað hér.“
Er mikill þrýstingur á ráðuneytið frá hjónum sem vilja œttleiða
börn?
„Nei, ég get varla sagt það. Þær ættleiðingar sem heimilaðar
hafa verið síðastliðið ár hafa eingöngu verið gerðar í gegnum eldri
sambönd frá fyrri árum en engin ný ættleiðingarsambönd komist
á. Það eina sem vakir fyrir okkur er að það sé tryggt að þessar
ættleiðingar fari fram á sem ábyrgastan hátt og séu í fullu samræmi
við lög og reglur bæði í heimalöndum barnanna og hér á landi.“
Pegar lokað var á Sri Lanka-tengiliðinn í mars á síðasta ári voru
35 hjón á biðlista hjá íslenskri ættleiðingu, nú hefur þeim fjölgað í
rúmlega eitthundrað. Telurðu einhver líkindi fyrir því að það
leysist úr málum fyrir þetta fólk?
„Við skulum vona það.“
hjálpað u.þ.b. helming þessa hóps standa þó
milli tvö og þrjú þúsund hjón eftir sem sjá
ekki önnur ráð en ættleiðingu.
„Hér er um mikinn fjölda fólks að ræða
sem skiptir miklu að góð ættleiðingartengsl
komist á og við vitum að dómsmálaráðu-
neytið vill hjálpa okkur í þessum málum
þrátt fyrir allan seinaganginn," segir kona
sem hefur ættleitt barn erlendis frá fyrir
nokkrum árum og hefur sótt um heimild til
að ættleiða annað barn ef einhver glufa opn-
ast til einhvers þróunarríkisins.
Annar viðmælandi blaðsins segir að það
eigi ekki aðeins að líta á þetta mál út frá
sjónarmiði barnlausra hjóna heldur einnig
mannúðarsjónarmiði varðandi börnin sjálf.
Þau eru oftast ekki nema nokkurra vikna
eða mánaða gömul þegar þau eru gefin til
ættleiðingar og þeirra bíður ekki annað en
fátækt og örbirgð í heimalandinu. Fé-
lagsráðgjafar hafa eftirlit með ættleiddum
börnum eftir komuna til landsins á vegum
barnaverndarnefnda og jafnframt gangast
þau undir stranga læknisskoðun. Fé-
lagsráðgjafi sem hefur kynni af þeim málum
tjáir ÞJÖÐLÍFI að oft séu ættleidd börn
mjög vannærð við komuna hingað til lands
og séu langt á eftir jafnöldrum sínum hér
hvað bæði líkamlegan og félagslegan þroska
snertir. „ þau hafa öll braggast furðufljótt að
því er ég best veit,“ bætir hann við.
■ Eftir Ómar Fri&riksson
k
30