Þjóðlíf - 01.05.1987, Page 56

I N N L E N T
Vandi hitaveitna
framlengdur
Skuldir skipta hundruðum
milljóna
VANDI NOKKURRA hitaveitna á lands-
byggðinni hefur verið gífurlegur. Gjaldskrár
þeirra meira en þrisvar sinnum hærri en t.d
gjaldskrá Hitaveitu Reykjavíkur. Heildar-
skuldir hitaveitna Vestmannaeyja , Eyra og
Rangár skipta hundruðum milljóna, skuldir
hitaveitna Borgarness, Akraness og Akur-
eyrar nema samtals tæpum fjórum
milljörðum króna.
Hitaveitur þær sem eiga í mestum vand-
ræðum eru yfirleitt nýjar, og efnahagserfið-
leikar þeirra stafa fyrst og fremst af hækkun
dollars á árunum 1980 til 1985 og miklum
vaxtahækkunum.
Ríkisstjórnin hafði það á stefnuskrá sinni
að jafna hitunarkostnað í landinu og leysa
úr þessum mikla byggðavanda sem hefur
gert sitt til að ýta undir fólksflótta frá lands-
byggðinni. Tekið var loks á málinu í mars-
lok er ríkisstjórnin ákvað að veita stærstu
hitaveitunum aðstoð ríkissjóðs til að fram-
lengja vandann — skuldbreytingu í lang-
tímalán. Þá ákvað ríkisstjórnin að taka hluta
af skuldum Hitaveitu Akraness og Borgar-
fjarðar yfir á ríkissjóð allt að 175 milljónum
króna. Fjármálaráðherra, Porsteinn Páls-
son, lýsti því yfir að nú gætu þessar hita-
veitur lækkað afnotagjöld sín um 20% svo
verðskrá þeirra væri hin sama og útsöluverð
hjá Rafmagnsveitum ríkisins. Auk þessa var
ákveðið að ríkissjóður veitti litlu hitaveitun-
um, sem átt hafa í miklum vanda, svipaða
fyrirgreiðslu.
Bæjarráð Akureyrar mótmælti þegar sam-
þykkt ríkisstjórnarinnar og taldi hana ekki
fela í sér neina lausn á vanda Hitaveitu
Akureyrar. Þó var gengið í það að bjarga
því sem bjargað verður með fyrirgreiðslu
ríkisins og tók Hitaveita Akureyrar 32 millj-
óna dollara lán (rúmlega einn milljarður
króna) í London í fyrri hluta apríl og er nýja
lánið hagstæðara en eldri lán sem hvíla á
Hitaveitunni og er til tíu ára. Verður það
notað til að greiða niður óhagstæðari lán í
dollurum og svissneskum frönkum en eftir
stendur þó stór skuldabaggi Hitaveitunnar
því heildarskuldir hennar nú nema 2.2
milljörðum króna.
Fiskar og bóksala
I
Bein tengsl?
EINS OG ALLIR vita eru íslendingar ein-
staklega mikil bókaþjóð. Hér seljast að jafn-
aði fleiri bækur pr. mann en þekkist í ná-
grannalöndum okkar — og þótt víðar væri
leitað. Stundum blæs þó ekki byrlega fyrir
„bókinni“. Á árunum 1982 og 1983 datt
bóksala mjög niður en á árinu 1985 tók hún
aftur kipp upp á við og í fyrra varð metsala.
Nú kunna skýringar á þessu að vera marg-
ar og eflaust flóknar. Eitt er þó alveg víst í
þessu dæmi; skýringarinnar er ekki að leita
til opinberra styrkja til bókaútgáfu í
landinu, því þeir eru nánast engir. Sú
skýring sem oftast er nefnd er efnahagur alls
þorra manna. Þá er sagt sem svo, að þar sem
bækur séu fremur dýrar láti fólk þær fjúka
einna fyrst þegar harðnar á dalnum.
Benda má á sambandið milli fiskveiða og
bóksölu í landinu. Árin 1980 og 1981 varð
metfiskafli hér á landi — og þá gekk bóksala
vel. Árin 1982 og 1983 varð veiði hins vegar
skelfilega lítil, eða aðeins 8-9000 tonn.
Næstu tvö árin þar á eftir vegnaði bókinni
mjög illa. Árin 1984 og 1985 veiddist hins
vegar mun betur, eða 15-1700 tonn — og
bóksalan tók fjörkipp. Þetta sýnir okkur
enn og aftur hvað fiskaflinn er þýðingar-
mikill fyrir landsins börn. Bóksalan í
landinu er háð kaupum og kjörum alþýð-
unnar hverju sinni, en þau ráðast aftur (oft-
ast) af fiskveiðunum.
■ Eftir Árna Sigurjónsson
Ólíkar menningarstefnur
Hvergi hærri söluskattur af
í GRANNLÖNDUM okkar er það álitin
nauðsynleg menningarstefna að styðja við
bókaútgáfu, og það hjá þjóðum sem telja
milljónir og jafnvel tugmilljónir íbúa. Öðru
vísi er þessu varið hér á landi, því fullur
söluskattur er settur á bækur, þótt það sé
annars almennt viðurkennt að innlend bóka-
framleiðsla spili mikilvæga rullu í menning-
arlífi landsins. Hér að neðan getur að líta
töflu sem sýnir söluskatt á bókum í nokkr-
um grannlöndum okkar, söluskatt almennt
og íbúafjölda. Af henni sést, að ísland sker
bókum en hér
sig verulega úr — hvergi er söluskatturinn af
bókum hærri en hér.
Nefna má að auki að Grikkir og Norð-
menn leggja engan söluskatt á bækur, þrátt
fyrir að þessar þjóðir séu mun fámennari en
þær sem hér er getið (að íslandi auðvitað
undanskildu). Almenna reglan virðist vera
sú, að því fámennari sem þjóðin er þeim
mun meiri ástæðu sjá yfirvöld til að minnka
söluskatt á bókum.
■ Eftir Árna Slgurjónsson
Sölu- Sölu- íbúa-
skattur skattur fjöldi
Land á bókum almennt 1983-1984
Stóra-Bretland 0% 7>/2-15% 56.377.000
Ítalía 2% 12-18% 56.983.000
Holland 4% 18% 14.420.000
V-Þýskaland 6'/2% 13% 61.181.000
Frakkland 7% 23-33% 54.947.000
Island 25% 25% 237.000
56