Þjóðlíf - 01.09.1987, Blaðsíða 33

INNLENT
* Hermenn á æfingu á Keflavíkurflugvelli
W- ' ' ;

aframhaldandi veru varnarliðsins.
Þessi hlutföll héldust í könnunum næstu
ar nema hvað könnun árið 1970 sýndi að
hlutfall óákveðinna jókst talsvert og stuðn-
'ngurinn við varnarliðið minnkaði samsvar-
andi við þá breytingu. í könnun Dagblaðsins
arið 1976 kemurskyndilegaíljósumtalsverð
f’reyting á afstöðu íslendinga. 43.7% reynd-
ust fylgjandi veru varnarliðsins, 41.7% voru
a móti og færri en áður reyndust óákveðnir
eða 14.7% í umræðum sem spunnust um
pessa viðhorfsbreytingu var talið að yfir-
standandi landhelgisdeila við Breta hefði
atjög dregið úr stuðningi við dvöl varnarliðs-
'ns. Menn sögðu sem svo að það reyndist lítill
stuðningur í varnarliðinu þegar við ættum í
atókum við vopnum búna Breta.
í könnun árið 1980 eru hlutföllin aftur
°röin sem fyrr; tveir á móti einum styðja
V®ru varnarliðsins og raskast þau hlutföll
c. ert næstu árin, þar til núað vönduð rann-
s°kn við Háskólann gefur enn eina vísbend-
'Uguna um að vinátta íslendinga og Banda-
j'1 jamanna hafi farið ört kólnandi upp á síð-
ast’ö- Hefur margt bent til þessa í umræð-
Unni síðustu mánuði. Hvað veldur?
^IRGANGUR. 5. ágúst s.l. birtist í fjöl-
j-1 *urn samþykkt Hreppsnefndar Hval-
.Jnrðarstrandarhrepps vegna hvalveiðimáls-
S?S; ^ar var hvalveiðideilan við Bandaríkin
-Vrlega sett í samhengi við varnarsamstarf
íslands og Bandaríkjanna og sagði þar m.a.:
„Hreppsnefndin telur, að hótanir, yfir-
gangur og óvinveitt afstaða Bandaríkja-
manna í þessu máli sýni Ijóslega, að Banda-
ríkin eru ekki sú vinaþjóð Islendinga sem
álitið hefur verið og sem sœmir í samskiptum
brœðraþjóða. Pví telur hreppsnefndin, að nú
þegar beri að taka til athugunar og endur-
skoðunar öll samskipti íslands við Bandarík-
in, þar á meðal varnarsamninginn. Hrepps-
nefndin telur með öllu óþolandi, að starfsemi
og mannvirki hers Bandaríkjanna og NATO
á íslandi skuli ekki lúta íslenskum lögum, en
svo er t.d. ekki um mannvirki og starfsemi
þessara aðila íHvalfirði."
Á síðustu þremur árum hafa nokkur mál
spillt samskiptum íslands og Bandaríkjanna.
Rainbow Navigationmálið olli spennu í
stjórnmálasambandi ríkjanna „en kjötinn-
flutningur hersins hefur þó trúlega haft meiri
áhrif á afstöðu almennings í garð banda-
rískra stjórnvalda og gagnvart varnarsamn-
ingnum," segir einn viðmælandi ÞJÓÐLÍFS.
Þessi tvö deilumál hafa verið leyst en
hvalamálið er óleyst. Allt síðastliðið ár hafa
sífellt komið fram harðari gagnrýnisraddir
sem fordæma afskipti Bandaríkjamanna af
hvalveiðum okkar.Það er ekki aðeins í leið-
urum dagblaðanna, heldur hefur ráðamönn-
um verið heitt í hamsi og Halldór Ásgríms-
son, sjávarútvegsráðherra, sagt ásakanir
Bandaríkjanna óviðunandi afskipti af sjálfs-
ákvörðunarrétti okkar sem þjóðar. í viðtali
við Steingrím Hermannsson, utanríkisráð-
herra, sem birt er í þessu tölublaði ÞJÓÐ-
LÍFS segist hann telja afskipti Bandaríkj-
anna algerlega óþolandi og gefur til kynna að
ef þetta viðkvæma deilumál þróast enn á
verri veg kunni öll samskipti ríkjanna að
verða tekin til endurskoðunar.
Þó svo að stjórnvöld hafi í lengstu lög
reynt að forðast að tengja varnarsamninginn
við Bandaríkin við önnur samskipti þjóð-
anna, á yfirborðinu a.m.k., hefur varnar-
samningurinn og hugsanleg endurskoðun
hans ætíð verið eitt sterkasta spil á hendi
íslenskra stjórnvalda í utanríkismálum. Sjálf-
stæðismenn höfðu utanríkisráðuneytið með
höndum síðasta kjörtímabil og reyndu í
lengstu lög að blanda ekki varnarsamvinn-
unni við hvalamálin og gaf Morgunblaðið
tóninn í þessa veru. Nú hefur flokkurinn
klofnað og hefur Borgaraflokkurinn viðrað
þá stefnu að endurskoða varnarsamninginn.
Ýmsir góðir og gegnir Sjálfstæðismenn úr
innstu röðum eru og ómyrkir í máli gagnvart
Bandaríkjunum. Haraldur Blöndal, lögfræð-
ingur, segir t.d. í kjallaragrein í DV um síð-
ustu mánaðamót: „Þeir sem hafa talið
Bandaríkjamenn í hópi vinaþjóða íslendinga
eru nú komnir að vegamótum. Það er ljóst að
til of mikilla áhrifa hafa komist vestra menn
sem vinna leynt og ljóst að því að spilla fornri
33