Þjóðlíf - 01.09.1987, Blaðsíða 37

„Nei, ég tel þaö ekki vera. Við eigum að
hafa ákveðnari skoðanir sjálfir á þessum
málum. Á vissum sviðum höfum við þó sagt
meiningu okkar s.s. um að leyfa ekki kjarn-
orkuvopn hér á landi. Bandaríkjamenn meta
þessi mál að sjálfsögðu út frá sínum sjónar-
hóli og bera upp tillögur um breytingar við
íslensk stjórnvöld eins og þeir hafa gert á
undanförnum árum varðandi þær fram-
kvæmdir sem nú standa yfir. T.d. um bygg-
ingu flugskýla og endurnýjun eftirlitsflug-
vélaflotans. Ég vil ekki segja að þetta hafi
ekki verið metið að einhverju leyti hér en þó
held ég að fyrst og fremst hafi þessar tillögur
Bandaríkjamanna verið teknar óbreyttar og
samþykktar.
Ef til vill erum við ekki alltaf nægilega
dómbærir á það hverskonar flugvélar eiga að
vera staðsettar í Keflavík en við föllumst þó
ekki á að þarna séu staðsettar árásarvélar.
Við eigum að vera mjög stífir á þeirri mein-
mgu að herstöðin er eftirlits- og varnarstöð
en ekki árásarstöð."
- Halldór Ásgrímsson, sjávarútvegsráð-
herra og flokksbróðir þinn, sagði í viðtali á
síðasta ári vegna hvalveiðideilunnar að hon-
um fyndist Bandaríkjamönnum veitast margt
°f auðvelt í samskiptum við okkur, t.d.
mannvirkjagerð í Helguvík og ratsjárstöðvar.
Ertu sammála honum?
„Þetta er matsatriði hverju sinni. Ég var
t.d. fylgjandi því að leyfa byggingu ratsjár-
stöðvanna með vissum skilyrðum og þau
skilyrði fengust fram. Af Helguvíkurfram-
kvæmdunum hafði ég engin afskipti og ég
verð að segja eins og er að ég sé ekki nauð-
synina fyrir þeirri hafnaraðstöðu því í Hval-
firði er staðsett mjög stór birgðastöð. Ég var
ekki fylgjandi þeirri framkvæmd á sínum
hma og má e.t.v. segja að þar hafi Banda-
r>kjamenn haft sitt fram.Allt eru þetta mats-
atriði hverju sinni og því get ég hvorki svarað
Þessari spurningu játandi eða neitandi.“
' Rainbow Navigation-málið og kjötinn-
flutningur varnarliðsins olli spennu í sam-
fliptum íslands og Bandaríkjanna þó lausn
}afi fundist á þeim málum. En hvalveiðimál-
'ð er óleyst og margt bendir til að andúð ígarð
Bandaríkjanna hafi aukist hér af þessum
sókum. Telurðu að sambúðin hafispillst?
„Vafalaust eru margir íslendingar mjög
hugsi vegna þessara afskipta Bandaríkjanna
jtf okkar innanríkismálum. í gegnum árin
höfum við stundað hvalveiðar og líklega
undir mun strangara eftirliti en flestar þjóðir.
'o teljum að við séum að nýta auðlind sem
innan okkar efnahagslögsögu og teljum
°kkur vera að afla upplýsinga til að geta
rokstutt þá nýtingu í framtíðinni. Ég er einn
u þeim sem telja þessi afskipti Bandaríkj-
auna algerlega óþolandi. Mér er að vísu Ijóst
það eru lög í Bandaríkjunum sem kveða á
m þessi viðbrögð þeirra en með sama rétti
ætUm v*ö þá allt eins sett okkur lög sem
FRÉTTAVIÐTALIÐ
kveða á um brottför hersins ef þeir halda t.d.
áfram að drepa höfrunga. Slíkum lögum er
ekki hægt að una.“
- Eru þessi mál óhjákvœmilega samþœtt,
þ.e.a.s. varnarmálin ogþessi deilaþjóðanna?
„Ég vil helst ekki blanda þessu tvennu
saman og ekki vera með neinar hótanir en ef
vont verður verra og þeir ákæra okkur vegna
hvalveiða, þá er ég hræddur um að það muni
leiða til erfiðari pólitískra samskipta þjóð-
anna, og kunni þá jafnframt að leiða til þess
að menn sjái sig tilneydda að fjalla um sam-
skipti þjóðanna á breiðum grundvelli.“
-Þú nefndir áðan þá stefnu að hingað yrðu
ekki flutt kjarnorkuvopn. Stendurðu við þá
túlkun þína á þingsályktun Alþingisfrá 1985
að hingað verði ekki flutt kjarnorkuvopn á
friðar- eða ófriðartímum nema með sam-
þykki íslenskra stjórnvalda?
„Ég get ómögulega skilið þingsályktunina
á annan veg því hún setur engin takmörk
heldur segir þar að ísland skuli vera kjarn-
orkuvopnalaust og staðfestir það yfirlýsingar
fyrri ríkisstjórna um það. Ég get líka litið allt
aftur til þess tíma þegar faðir minn, Her-
mann Jónasson, var forstisráðherra og
svaraði Bulganin því að við íslendingar
myndum sjálfir ákveða hvaða vopn yrðu
leyfð hér á landi. Ég tel að sú stefna hafi
alltaf ríkt. Ekkert er sagt um friðar- eða
ófriðartíma. Ég tel því að samþykkt Alþingis
gildi bæði á friðar- og ófriðartímum, en
vitanlega getur Alþingi hvenær sem er breytt
þeirri afstöðu og trúlega gæti ríkisstjórn á
hverjum tíma gert það líka að höfðu samráði
við meirihluta þingsins vegna þess að hér er
um Júngsályktun að ræða en ekki lög.
Ég kann illa við það sjónarmið sem stund-
um er sett fram að á ófriðartímum höfum við
ekkert um það að segja hvort hingað verða
flutt kjarnorkuvopn og því skipti þetta engu
máli. Það kann að vera rétt að við yrðum
ekki spurð að þessu en við eigum samt aldrei
að leggjast svo lágt að segja að okkar ákvarð-
anir séu einskis virði af því að hinir muni ekki
virða þær á ófriðartímum."
- Telurðu hœttu á að kjarnorkuvopnum í
hafinu yrði fjölgað samhliða afvopnun land-
eldflauganna í Evrópu?
„Ég tel mikla hættu vera á því. Að vísu er
gert ráð fyrir því í því samkomulagi sem stór-
veldin eru að reyna að ná, að ákveðnar tak-
markanir verði á heildarbirgðum kjarnorku-
vopna og það nær líka til hafsins. En þessi
hætta er engu að síður til staðar og við vitum
að bæði stórveldin hafa lagt töluverða
áherslu á byggingu kafbáta sem bera kjarn-
orkueldflaugar“
- Nú snertir aukin vígvæðing í hafinu okk-
ar hagsmuni meira beint en hagsmuni ann-
arra NATO-þjóða. Muntu takaþessimálupp
á þeitn vettvangi?
„Ég mun koma okkar sjónarmiðum vel á
framfæri á þeim fundum sem ég tek þátt í hjá
Atlantshafsbandalaginu. Mér er persónu-
lega kappsmál að útrýma öllum kjarnorku-
vopnum en verð þó að viðurkenna að á því
eru margir örðugleikar því e.t.v. er engin leið
að halda uppi svo fullkomnu eftirliti að engin
ríki geti komið sér upp kjarnorkuvopnum.
Samhliða afvopnun verður að koma á mjög
ströngu eftirliti en það er öllu auðveldara að
koma því á varðandi landeldflaugar að því er
mér er sagt. Megin áherslu vil ég þó leggja á
að byggja upp traust á milli þjóða og bæta
sambönd þeirra í milli"
- Er kominn skriður á hugmynd þína um
stofnun hér á landi sem hefði það að mark-
miði að bœta samskipti austurs og vesturs?
„Nei, en ég hef rætt þetta við marga og
þetta hefur fengið góðar undirtektir og ég er
ákveðinn í að halda þessu máli til streitu."
• „Af Helguvíkurframkvæmdunum hafði ég engin afskipti.... ég sé ekki nauðsynina fyrir þeirri
hafnaraðstöðu því í Hvalfirði er staðsett mjög stórbirgðarstöð".
37