Þjóðlíf - 01.09.1988, Side 7

INNLENT
Pólitísk kreppa
Fréttaskýring um
stjórnmálaástandið
Þorteinn Pálsson.
Erfitt samstarf.
Áöur en kom til auðsærrar stjórnarkreppu
haföi staðið umræða um efnahagsvandann
um nokkurra vikna skeið. Sú umræða var
e.t.v. merkilegust fyrir þær sakir að flestir
stjórnmálaflokkanna hringsnerust í afstöðu
sinni til stjórnmála; prinsippin sem þeir höfðu
aðhyllstféllu. Þettaát.d. við um allastjórnar-
flokkana þó umsnúningurinn hafi verið mest
áberandi hjá Alþýðuflokki og Sjálfstæðis-
flokki.
í rauninni voru það tímamót í íslenskri
stjórnmálaþróun, að„ niðurfærsluleiðin“
skyldi eiga jafn víðtækan pólitískan stuðning
og raun bar vitni. Sjálft höfuðvígi markaðs-
frelsins og frjálshyggju, SUS — Samband
ungra sjálfstæðismanna, samþykkti ályktun
til stuðnings niðurfærslunni, þar sem sagði
að frelsið væri gott, en... Þetta er aðeins
dæmi um þá umsnúninga sem orðið hafa í
pólitíkinni síðustu vikur og mánuði. Öll
helstu áróðursmál forystu Alþýðuflokksins
eru nú fallin fyrir sömu forystu. Segja má að
aðeins sé deilt milli flokkanna um útfærslu á
því hvernig stjórna eigi hinum ýmsu þáttum
efnahagslífsins, en ekki hvort eigi yfirleitt að
stjórna þeim. Frelsið er farið.
ímyndarvandinn
Sú tíð er liðin er flokkarnir fjórir Alþýðu-
flokkur, Alþýðubandalag, Sjálfstæðisflokk-
ur og Framsóknarflokkur stóðu hatrammir
hver gegn öðrum af hreinum pólitískum
grundvallarástæðum, fylgismenn þeirra her-
skáir andstæðingar með ólíka pólitíska lífs-
skoðun. Með margvíslegum þjóðfélags-
breytingum hafa flokkarnir breyst þannig að
þeir líkjast hver öðrum. Þeir hafa áfram
margvíslega hagsmuni að verja en innan
hvers flokks er fólk sem á e.t.v. meira sam-
eiginlegt með fólki í öðrum flokkum en sín-
um eigin. Þó það virðist þversögn getur kom-
ið til heiftarlegs pólitísks ágreinings milli
þeirra engu að síður. Og það er einmitt það
sem gerðist milli stjórnarflokkanna á dögun-
um. En það kemur einnig fyrir innan flokk-
anna að komi til heiftarlegs ágreinings.
Flokkarnir reyna að viðhalda „fjandaí-
myndinni" á pólitískum andherjum til að
þétta saman eigin fylgi. En með tímanum
hefur þessi viðleitni orðið æ hjárænulegri.
Það er afskaplega erfitt fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn að halda því fram að Alþýðubanda-
lagið sé útsendari frá Kreml (ekki síst eftir að
Gorbaschoff og Ólafur Ragnar komu til sög-
unnar) og það gengur ekki fyrir Alþýðu-
Jón Baldvin Hanni-
balsson. Utan ríkis-
stjórna bíður rýrn-
andi fylgi.
bandalagið að halda því fram að Sjálfstæðis-
flokkurinn sé„ kapitalistiskt skrímsl" með
sérlegan erindrekstur fyrir ameríska auð-
hringi.
Þar sem fjandaímyndin er sagnfræðilega
fallin , þ.e. að hægt sé að skilja og skýrgreina
flokkana eftir andstæðingum þeirra, hafa
þeir orðið að leggja æ meira upp úr ímynd
sjálfra sín. Af þessum ástæðum skipta for-
menn og aðrir talsmenn flokkana meira máli
en e.t.v. áður. Það skiptir miklu fyrir stjórn-
málaflokkana að ímynd þeirra sé ljós og skýr
og hún getur ekki um langan tíma verið mis-
vísandi.
í þessu felst að miklu leyti vandi stjórn-
málaflokkanna núna; Jón Baldvin og Jón
Sigurðsson er önnur ímynd á Alþýðuflokkn-
um en Jóhanna Sigurðardóttir og Arni
Gunnarsson, hjá Sjálfstæðisflokknum eru
þeir Birgir Isleifur Gunnarsson og Þorsteinn
Pálsson önnur ímynd en Eggert Haukdal,
Egill Jónsson og Halldór Blöndal, þau Ólafur
Ragnar og Svanfríður Jónasdóttir hafa aðra
ímynd en Hjörleifur Guttormsson og Stein-
grímur Siglusson, hjá samtökum um
kvennalista hafa þær Guðrún Agnarsdóttir
og Kristín Halldórsdóttir aðra ímynd en þær
konur sem munu taka við þingstörfum af
þeim á næstunni, Guðrún Halldórsdóttir og
Anna Ólafsdóttir Björnson. Hjá Borgar-
flokknum hefur Aðalheiður Bjarnfreðsdótt-
ir aðra ímynd en Albert Guðmundsson. Það
er einna helst Framsóknarflokkurinn sem
hefur skýra ímynd; Steingrím Hermannsson.
í þeirri umræðu um efnahagsmál sem stað-
ið hefur síðustu vikur og snerist fljótlega upp
í kosningabaráttu hefur þessi óskýra ímynd
flokkana skipt máli.
Mannleg vandamál
Á því tímabili sem efnahagsvandinn hefur
yfirskyggt umræðuna fjarlægðust stjórnar-
flokkarnir hver annan með miklum hraða.
Reyndar hefur stjórnarsamstarfið frá upp-
hafi einkennst af fjarlægð milli flokkanna.
En það er umhugsunarvert að ástæðan er
umfram annað persónupólitísk tortryggni
milli formanna stjórnarflokkanna , og í kjöl-
far þess heiftarlegur pólitískur ágreiningur
um leiðir. í yfirlýsingum talsmanna stjórnar-
flokkanna varð svo stigmögnun persónu-
legra ónota þannig að ekkert annað en
stjórnarslit blasti við. Steingrímur Her-
mannsson hafði orð á þessum mannlega
þætti samstarfsins í viðtali við Stöð 2 og
Morgunblaðið sagði í Reykjavikurbréfi
ll.septcmber:„Stjórnmálamönnum er illa
við að viðurkenna oinberlega að þeirgeti ekki
starfað hver með öðrum, þess vegna eru það
alltaf málefnin sem eru sögð ráða því að lok-
um, að upp úr samstarfi slitnar. Hið sama á
þó við í stórnmálum eins og í lífinu sjálfu, að
mannlegi þátturinn vegur oft þyngst þegar til
úrslita dregur“.
Þingmenn og ráðherrar úr Framsóknar-
flokki (sjá ramma) og Alþýðuflokki kvört-
uðu undan skorti á verkstórn og samvinnu-
Kristín Halldórsdótt-
ir. Hver verður ímynd
Kvennalistans á
þingi þegar hún og
Guðrún Agnarsdóttir
hætta?
vilja Þorsteins Pálssonar. Og svo virðist sem
skoðun í þá átt sé einnig fyrir hendi í Sjálf-
stæðisflokknum sjálfum. Þannig hefur em-
bætti forsætisráðherra að því er virðist ekki
hafa styrkt Þorstein Pálsson í sessi í Sjálf-
stæðisflokknum fremur en annars staðar í
þjóðfélaginu. Og formaðurinn virðist bæði
7