Þjóðlíf - 01.09.1988, Qupperneq 30

ERLENT
vinnslumálum á Grænlandi að erfitt er að
meta hvort hugmyndir af þessu tagi eru raun-
hæfar.
Henrik Lund sagðist óska þess að Islend-
ingar og Grænlendingar gætu haft samstarf
um skipaflutninga. Hann sagði að flutningur
á vörum til Grænlands væri óhemjudýr og að
það stafaði fyrst og fremst af því að Græn-
landsverslunin einokaði skipaflutninga.
Samkeppnin er því engin og innfluttar vörur
eru svo til allar fluttar inn í gegnum Kaup-
mannahöfn, sem Lund sagði að væri ákaf-
lega óhagkvæmt. „Dönsk skip sigla framhjá
Islandi á leið til Grænlands og íslensk skip
sigla framhjá Grænlandi," — sagði Lund
með spurnarsvip. Hann taldi að það yrði
hagræðing af því að samræma þessa flutn-
inga að einhverju marki. Hann var þó ekkert
sérlega bjartsýnn á að það væri hægt í bráð
því það væri erfitt að losna úr klóm einokun-
ar.
Henrik Lund fagnaði mjög samstarfi Flug-
leiða og Grænlandsflugs. Hann sagði að
samstarfið auðveldaði allar flugsamgöngur á
Grænlandi því sætanýting yrði fyrir vikið
betri og reksturinn þar með hagkvæmari.
Auk þess gætu þjóðirnar unnið betur saman
að ferðamálum. Flestir þeir sem kæmu til
Grænlands dveldu einnig á íslandi um ein-
hvern tíma. Það væri því beggja hagur að fá
sem flesta í heimsókn norður undir heim-
skautsbaug. Lund benti hins vegar á að
Grænlendingar vildu hafa fulla stjórn á
ferðamálum og að eins og málum væri háttað
í dag væri takmarkaður áhugi á að auka
ferðamannastrauminn til muna, því það gæti
raskað enn frekar grænlenskri náttúru og
mannlífi. Hann sagði að grænlenska heima-
stjórnin hefði markað ákveðna stefnu í þess-
um málum og að henni væri framfylgt.
Lund sagði að hinar auknu flugsamgöngur
ykju einnig persónuleg og menningarleg
tengsl íslands og Grænlands, — íbúar land-
anna ferðuðust meira á milli. Raunar hélt
hann því fram að það væri helst á sviði menn-
ingarmála sem þjóðirnar gætu átt farsælt
samstarf. Hann minntist þess hversu vel
Grænlendingar tóku á móti íslensku Sinfón-
íuhljómsveitinni þegar hún var í heimsókn
nýverið. Hann taldi að í sameiningu ættu
þjóðirnar að halda á lofti minningu Eiríks
rauða sem fyrir rúmum þúsund árum hóf
fyrstur norrænna manna búsetu á Græn-
landi. Lund, sem er bæjarstjóri í bænum
Qaqortoq á Suð—vestur Grænlandi, benti á
Norræna menningarhúsið í Qaqortoq sem
dæmi um farsælt menningarsamstarf. Lista-
mönnum hvaðanæva frá Norðurlöndum eru
boðin afnot af því og hýsir það tvo listamenn
í senn. Hann sagði að enn hefði enginn ís-
lendingur búið þar og að hann vonaðist inni-
lega eftir umsókn frá Islandi. Lund vildi
einnig koma því að að þegar væru sterk
tengsl á milli íslands og Grænlands því ís-
lendingar á Grænlandi skiptu hundruðum.
Það er augljóst að samskipti íslands og
Grænlands eru talsverð og þau fara vaxandi.
Möguleikarnir eru fyrir hendi, en mestu
skiptir að þau séu gagnkvæm og hagsmunum
beggja til framdráttar. „Okkur vantar ekki
viljann,“ — sagði Henrik Lund. „Við tökum
Islendingum með opnum örmum.“ Tíðinda-
maður Þjóðlífs sem var þar nýverið getur
staðfest það.
Ásgeir Friðgeirsson.
Ovissa ríkir um
nýtingu nátt-
úruauðlinda
Grænland er auöugt af málmum og jarðefn-
um. Margir telja að þegar fram í sækir þá
verði námugröftur og jarðefnavinnsla einn
helsti atvinnuvegur Grænlendinga. Græn-
lendingar gera sér fulla grein fyrir þessu og
eftir fremur bitra reynslu af örum breyting-
um á atvinnuháttum virðist vera pólitískur
vilji fyrir því í landinu að fara rnjög hægt í
sakirnar. Grænlendingar óttast félagslegar
afleiðingar skyndilegrar námuvæðingar og
auk þess er þeim það Ijóst að efnahagslegur
máttur þeirra er hverfandi í samanburði við
þau alþjóðlegu stórfyrirtæki sem eru best til
þess fallin að nýta auðlindir landsins. Þeir
eru því tregir til að fylgja ráðum sem byggja
einvörðungu á efnahagslegum forsendum. Á
sama tíma er erfitt að sjá hvað þeir vilja
sjálfir í þessum efnum og hvort þeir hafi efni
á að draga það lengi að nýta þessar miklu
auðlindir.
Um þessar mundir er full vinnsla í einungis
einni námu, blý og sinknámu í Maarmorilik í
norð-vesturhluta landsins. Auk hennar eru í
gangi um þrjátíu tilrauna- og rannsókna-
verkefni. Ýmist umfangslitlar tilraunir smá-
fyrirtækja eða olíuleit auðhringa og allt þar á
milli.
Um leið og grænlenska heimastjórnin tók
við völdum árið 1979 gengu í gildi lög um
grænlenskar auðlindir. Þar er sagt að hinir
föstu íbúar Grænlands hafi réttinn yfir græn-
lenskum náttúruauðlindum. Þeir hafa þó
ekki einir ákvörðunarvald varðandi rann-
sóknir og vinnslu. Danska ríkisstjórnin og
grænlenska heimastjórnin hafa sameiginlegt
ákvörðunarvald varðandi rannsóknir og nýt-
ingu jarðauðlinda á Grænlandi sem þýðir að
báðir aðilar hafa neitunarvald, — báðir aðil-
ar verða að samþykkja. í þessum lögum er
einnig tekið fram að beinar greiðslur vinnslu
og rannsóknafyrirtækjanna fyrir réttinn til
athafna renna í danska ríkissjóðinn upp að
því marki sem framlög hans til Grænlend-
inga nema. Greiðslur umfram það skiptast til
helminga milli Dana og Grænlendinga.
Grænlensk sveitarfélög og heimastjórnin
hafa síðan skattatekjur af vinnslu- og rann-
sóknafyrirtækjum eins og öðrum fyrirtækj-
um. Að sögn embættismanna grænlensku
heimastjórnarinnar, þegar tíðindamaður
Þjóðlífs hitti þá að máli, þá er þetta fyrir-
30