Þjóðlíf - 01.09.1988, Side 65

VÍSINDI
Skopmynd af Charles Darwin frá síðustu öld.
Úr heimi vísindanna
Nýjar
hugmyndir
um þróun
lífsins
Dr. Sigurður
Steinþórsson skrifar
Fáar bækur, ef nokkrar, hafa haft meiri áhrif
á heimsmynd vora en Um uppruna tegund-
anna eftir Charles Darwin, sem kom út árið
1859. Hugmyndir um þróun lífsins höfðu að
vísu lengi verið á kreiki — m.a. orti Erasmus
Darwin, afi Charles, kvæði um þróun - en
með Uppruna tegundanna komu fram svo
sannfærandi rök, að tæplega varð efast leng-
ur. Mikilvægast var þó, að í bókinni færði
Darwin fram skýringu á því hvað knýr þró-
unina fram, náttúruval. I heimsreisu sína
með skipinu Beagle 1831-35 hafði Darwin
haft með sér jarðfræði Lyells, sem þá var
núkomin út, en þar var mjög haldið fram
kenningum skoska jarðfræðingsins Huttons.
Ein hin mikilvægasta þeirra nefnist sístöðu-
hyggja (uniformitarianism): að skilja megi
jarðsöguna, og þar á meðal þróun lífsins,
með hægfara breytingum fyrir tilverknað
hinna sömu afla og enn eru að verki.
Hin andstæða kenning nefnist hamfara-
hyggja (katastrófismi), sem m.a. má rekja til
hins rnikla franska náttúrufræðings Cuviers.
Georges Cuvier (1769—1832) hafði rannsak-
að jarðlög í námunda við París og fundið þar
merki um mörg flóð sem eytt höfðu öllu lífi
en nýjar tegundir komið fram í staðinn. Þetta
féll vel að Biblíunni, því Nóaflóðið hefði
verið hið síðasta af þessum flóðum. Ástæðan
fyrir því að Darwin fór í ferðina með Beagle
var raunar sú, að hinn heittrúaði og biblíu-
fasti Fitz Roy skipstjóri vildi hafa náttúru-
fræðing með í för til að leita að merkjum um
Nóaflóðið til að nota í baráttunni við efa-
hyggjumenn. Harðvítugar deilur um þetta
efni, hamfarir eða sístöðu, höfðu geisað
meðal náttúrufræðinga í marga áratugi, en
þegar hér var komið hafði sístöðuhyggjan
orðið svo rækilega ofan á, að sumir telja að
Frakkar hafi aldrei beðið ósigursins bætur
síðan.
Einn vandi Darwinista hefur verið sá, að í
jarðlögum finnast nær aldrei breytingar frá
einni tegund í aðra. Þar finnst í einu jarðlagi
ákveðið fylki tegunda, og annað í því næsta,
en engir milliliðir frá einni tegund til ann-
arrar. Þetta skýrði Darwin sjálfur með því
hve slitrótt sú saga er sem steingervingar
skrá í jarðlögin — þau eru líkt og bókarslitur,
sem ekki er annað en fáein orð eða stafir á
margra blaðsíðna fresti. Á síðustu árum hafa
komið fram hugmyndir, sem enn styrkja
þessa skýringu Darwinista, þess efnis að við
vissar ytri aðstæður geti tegundir þróast
mjög hratt, en séu síðan stöðugar lengi á
milli („macroevolution“ nefnist það). Hins
vegar hafa á allra síðustu árum komið fram
ný gögn, sem benda til þess að Cuvier hafi
haft nokkuð til síns máls, þrátt fyrir allt.
Árið 1977 birtist grein eftir tvo steingerv-
ingafræðinga í Princeton, Fischer og Arthur,
þar sem því var haldið fram, að sl. 250 mill-
jón ár hafi einhverjar ástæður valdið aldauða
fjölda tegunda á 32ja milljón ára fresti.
Vegna þess að hér var vakinn upp einhvers
konar Cuvierismi, sem verið hefur aðhlát-
ursefni í 200 ár, og vegna þess að Fischer er
meðal virtustu manna á sínu sviði (Arthur
var nemandi hans), þótti þeim sem til þekktu
mjög leiðinlegt að þeir skyldu lenda í því að
skrifa svona kjánalega grein, og gerðu menn
sitt besta til að gleyma henni og láta sem
ekkert væri.
Þau gögn sem þeir Fischer og Arthur
höfðu í höndum voru ekki sérlega góð, en á
65