Þjóðlíf - 01.02.1989, Qupperneq 18

INNLENT
Kjarnorkuslys
mesta ógnunin
Viðtal við Sigurð M. Magnússon,
forstöðumann Geislavarna Ríkisins.
„Eftir k jarnorkuslysið í Chernobyl hafa ýmis
lönd sett ákveðin viðniiðunarmörk varðandi
leyfdega geislavirkni í matvælum, og þessi
viðmiðunarmörk gilda m.a. um fiskafurðir
Islendinga. Við gefum út ákveðin vottorð
fyrir fiskútflytjendur varðandi geislavirkni í
íslenskum fiski“, sagði Sigurður M. Magnús-
son, forstöðumaður Geislavarna ríkisins, í
samtali við Þjóðlíf, þegar borið var undir
hann hvort fiskurinn við strendur Islands
væri geislavirkur.
Hvers eðlis eru þau vottorð sem þið gefið
út varðandi geislavirkni í íslenskum sjávaraf-
uröum?
— Vottorðin okkar eru almenn eðlis og
þar lýsum við því yfir að geislavirknin í þess-
um fiskafurðum sem fluttar eru út séu undir
viðmiðunarmörkum viðkomandi ríkja. Þessi
vottorð byggjast á mælingum sem við höfum
gert sjálfir eða látið gera fyrir okkur. Geis-
lavirknin í þessum afurðum er hinsvegar
langt undir þessum mörkum.
— Flest lönd hafa viðmiðunarmörk
Evrópubandalagsins, sem eru 600 Bequrel
(Bq) per kíló, að leiðarljósi varðandi leyfi-
lega geislavirkni í matvælum. Það má hins-
vegar ekki skilja þessi mörk á þann veg að
það sem er fyrir neðan þau sé hættulaust og
öfugt. Hér er eingöngu um viðmiðunarmörk
að ræða, sem eining náðist um innan banda-
lagsins. Að mínu mati eru 600 Bq mörkin
enginn endanlegur dómur um það hvort við-
komandi vara sé neysluhæf eða ekki.
Fiskurinn nær ómengaður
— Mælingar á fiski sem berst á land
benda til þess að í sjávarafurðunum okkar sé
geislavirknin á bilinu 1—3 Bq per kíló. Pessi
geislamengun á fyrst og fremst rætur að rekja
til þess þegar verið var að sprengja kjarn-
orkusprengjur í andrúmsloftinu, og telst í
dag vera eðlileg bakgrunnsgeislun, en hana
má einnig rekja að hluta til þeirrar mengunar
sem stafar frá kjarnorkuendurvinnslustöð-
inni í Sellafield á Englandi.
— Hjá Geislavörnum ríkisins er nú verið
að koma upp aðstöðu til mun nákvæmari
mælinga á geislavirkni en verið hefur. Þá
munum við fá matvælin send til okkar,
þ.m.t. fiskafurðirnar, til mælinga. Mælingar
af þesu tagi byggjast á því að sýnin eru þveg-
in, þurkuð og öskuð og síðan er geislavirknin
í öskunni mæld.
— Varðandi geislavirkni í matvælum er
það fyrst og fremst sjálft geislaálagið sem
fólk verður fyrir sem skiptir máli. Ef við
neytum einhvers magns af fæðu sem í er
eitthvað af geislavirkum efnum þá veldur
það ákveðnu geislaálagi. Þannig eykst
geislaálag eftir því sem meira er neytt slíkri
fæðu. Hvað vatðar hins vegar þá geislavirkni
sem kann að finnast í einstakri fæðutegund,
það er ekki eins alvarlegur hlutur, svo fremi
að slíkt sé innan hóflegra marka.
Golfstraumurinn
órannsakaður
Er fylgst reglulega með hugsanlcgri geisla-
mengun í hafínu umhverfis ísland?
— Það hafa verið tekin hafsýni úr sjónum
umhverfis landið, sérstaklega fyrir norðan.
Það er mjög stórt verkefni í gangi sem að
heitir „Greenland sea project“ og einn liður-
inn í því er að taka sýni úr hafinu norður af
Islandi. I þessari rannsókn er fyrst og fremst
verið að kanna þá geislamengun sem kemur
frá Sellafield á Englandi. Sú mengun sem
hefur mælst þaðan er á bilinu 5 til 8 Bq per
rúmmetra af sjó.
— Rannsóknir á hugsanlegri geislameng-
un í Golfstraumnum munu fara í gang þegar
við höfum fengið betri rannsóknaraðstöðu.
Það er verið að leggja drög að samstarfsverk-
efni milli Geislavarna ríkisins, Siglingamála-
stofnunar, Hafrannsóknastofnunar og fleiri
stofnana varðandi rannsóknir á mengun
hafsins.
— Eg tel að á þeim stöðum þarsem unnið
er með kjarnorku eða endurvinnslu á kjarn-
orkuúrgangi, sé yfirleitt mjög gott eftirlit
með menguninni sem vinnslunni fylgir. Ann-
arsvegar fylgjast framleiðsluaðilarnir sjálfir
með þessari mengun en einnig opinberir að-
ilar. háskólar og sjálfstæðar rannsóknastofn-
anir. Yfirleitt ber rannsóknaniðurstöðum
þessara aðila vel saman. Að mínu mati þurf-
um við ekki að óttast svo mjög mengun af
þessu tagi því eftirlitið er það gott.
Sigurður M. Magnússon, forstöðumaður
Geislavarna ríkisins. Samkvæmt lögum
um geislavarnir frá 1985 hefur stofnunin
það hlutverk að annast öryggisráðstaf-
anir gegn geislun frá geislavirkum efnum
og geislatækjum og annast rannsóknir á
sviði geislavarna.
Kjarnorkuslys ógnvaldur
— Það gegnir hins vegar allt öðru máli um
hugsanleg kjarnorkuslys. Og enn alvarlegri
geta þessi slys reynst okkur ef upplýsingar
berast ekki um slíkt. Við megum því ekki
sofa á verðinum. Ég get nefnt sem dæmi að
ef það ætti sér stað kjarnorkuslys á Kóla-
skaga, þannig að mikið magn af geislavirk-
um efnum bærist í hafið, þá er engan veginn
sjálfgefið að Sovétmenn létu umheiminn vita
af því. Meðal annars vegna þessarar hættu
settu Norðmenn upp mælistöðvar í Norður-
Noregi, og eftir því sem ég best veit, einnig á
Jan Mayen og á Svalbarða.
Telurðu brýnt að Geislavarnir ríkisins fái
betri rannsóknaraðstöðu en nú er?
— Já, ég tel að það sé mjög brýnt að rann-
sóknaraðstaða okkar komist sem fyrst í gott
18