Þjóðlíf - 01.02.1989, Síða 19

INNLENT
Geislavirkni hefur
mælst við ísland
Ef kjarnorkuslys yrði á Kólarskaganum,
þannig að mikið magn af geislavirkum
efnum bærist í hafið, þá er engan veginn
sjálfgefið að Sovétmenn létu umheiminn
vita af því, segir Sigurður M. Magnússon í
viðtalinu. Sovétmenn sættu mikilli gagn-
rýni fyrir hve seint þeir létu vita af slysinu
í Chernobyl. Myndin er af rústum kjarn-
orkuversins þar.
horf, því þá fyrst munum við geta sinnt rann-
sóknum af þessu tagi á þann hátt sem nauð-
synlegt er. Á fjárlögum, sem afgreidd voru í
síðastliðnum mánuði, var gert ráð fyrir að
verja 9 milljónum króna til að ljúka frágangi
á rannsóknastofum Geislavarna ríkisins. Al-
þjóða kjarnorkumálastofnunin leggur til
mælitæki og annan búnað til starfseminnar
þannig að fljótlega ætti öll aðstaða að verða
fyrir hendi.
— Ég er í sjálfu sér mjög ánægður með þá
aðstöðu sem við erum að fá. En við þurfum
hinsvegar að fá auknar fjárveitingar til þess
að geta nýtt þessa aðstöðu. Það má segja að
það sé næsta glíma sem við komum til með
að heyja við fjárveitingavaldið. Það þyrfti
m.a. að hefja sem fyrst rannsóknir á sviði
geislavistfræði, þ.e.a.s. kanna magn og
dreifingu geislavirkra efna í vistkerfinu. Slík-
ar grundvallarrannsóknir hafa mikið hagnýtt
gildi, því þegar niðurstöður geislavistfræði-
rannsóknar liggja fyrir, þá er hægt að setja
upp reiknilíkön varðandi t.d. það, hvernig
geislavirk efni fara eftir fæðukeðjunni. Ég tel
einnig að það sé brýnt að hefja reglubundnar
eftirlitsmælingar, jafnt í hafinu umhverfis Is-
land og á sjálfu landinu, þar sem tekin yrðu
sýni og þau mæld.
— Það hafa átt sér stað meiriháttar kjarn-
orkuslys á undanförnum árum og sjálfsagt
munu þau einnig eiga sér stað í framtíðinni.
Við verðum að vera á varðbergi, og í því
sambandi getur reynst varhugavert að spara
peninga, sagði Sigurður M. Magnússon, for-
stöðumaður Geislavarna ríkisins að lokum í
samtali við Þjóðlíf.
Kristján Ari.
„Geislavirk mengun hefur mælst í hafinu
norður af íslandi, en þó í mjög litlum mæli“,
sagði Jón Ólafsson haffræðingur hjá Haf-
rannsóknastofnun í samtali við Þjóðlíf, en
Jón flutti erindi um rannsóknir á sjávar-
mengun á ráðstefnu Landverndar í nóvemb-
er síðastliðnum. Hann kvað rannsóknir á
mengun sjávar ekki reglubundnar hér við
land, en í þeim tilfellum sem mengunarást-
and sjávar hafi verið kannað, hefði mengun
verið mælanleg, þó langt frá hættumörkum.
Hvað skilgreinir þú sem mengun í sjó?
— Mengun má sjálfsagt skilgreina á ýms-
an hátt, en hvað varðar efnamengun í sjó, þá
má segja sem svo, að vegna athafna manns-
ins komi fram í náttúrunni aukning á efni eða
efnum sem valdið geta tjóni. Mengunin get-
ur ýmist verið úr ríki náttúrunnar eins og t. d.
málmar og olía, eða orðið til vegna tækni-
þekkingar manna.einsogt.d. DDTog PCB.
Hafmengun er flókið ferli
Er miklum erfiðleikum bundið að meta
mengun hafsins?
— Já, það er mjög erfitt og það er ekki
mikið um haldbærar samanburðarrannsókn-
ir til að styðjast við. Pað er nauðsynlegt að
taka tillit til ótal þátta við mengunarrann-
sóknir í sjónum. Slíkar rannsóknir eru kostn-
aðarsamar og ef þær eiga að gera gagn þyrfti
að framkvæma þær mjög reglulega.
— Við verðum að átta okkur á því, að til
að meta mengun í hafi er óhjákvæmilegt að
kunna skil á náttúrulegu ferli, sem hefur
áhrif á dreifingu mengunar og eyðingu henn-
ar. Það er ekki allt sem sýnist í fljótu bragði í
þeim efnum. Þannig berst til dæmis sjór úr
Norðursjó ekki beina leið á miðin umhverfis
ísland, heldur fer hann langan veg norður
undir Svalbarða áður en hann beygir síðan til
suðurs.
— Geislamengunin frá Sellafield er gott
dæmi um þetta ferli. Á árunum 1981 til 1982
var framkvæmd alþjóðleg rannsókn á yfir-
borðsstyrkleika geislavirka efnisins Cesíns
—137 í Norður-Atlantshafi. Dreifing þessa
geislavirka efnis, sem kemur frá frá breska
kjarnorkuvernu í Sellafield, kemur vel heim
Jón Ólafsson, haffræðingur: „Umræðan
ein um geislavirk efni í hafinu er talin geta
haft neikvæð áhrif á mörkuðum fyrir
fiskafurðir okkar“
og saman við þær hugmyndir sem menn hafa
um dreifingu hafmengunar frá Vestur-
Evrópu yfir til íslands (sjá meðfylgjandi
mynd). Það tekur t.d. sjó sex til átta ár að
berast úr írska hafinu að svæðum í grennd
við ísland og þynningin er um þúsundföld.
Nýlegar rannsóknir á þesari geislavirkni
sýna að mengunin er svipuð og í byrjun ára-
tugsins.
— Áhrif geislamengunarinnar frá Sella-
field gætir lítið á landgrunni hér en þó er
geislamengun mælanleg á uppeldis- og fæðu-
öflurnarslóð loðnunnar. Þessi geislun er tal-
in algerlega meinlaus, en eins og kunnugt er
ber að tala mjög varlega um svona atriði.
Umræðan ein um geislavirk efni í hafinu er
talin geta haft neikvæð áhrif á mörkuðum
fyrir fiskafurðir okkar.
Telurðu að eftirlitinu með mengun í sjón-
um umhverfis ísland sé ábótavant?
— Þessari spurningu er vandsvarað. Ég
19