Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.05.2012, Page 145

Frjáls verslun - 01.05.2012, Page 145
FRJÁLS VERSLUN 5. TBL. 2012 145 fyrst til að sjá að það var eitthvað óvenju ­ legt við þennan mann. William Seward var fyrst í stað keppinautur hans. Átta vikum eftir að hann var skipaður ráðuneytisstjóri skrifaði hann í bréfi til konu sinnar að Linc oln væri ólíkur öllum mönnum sem hann hefði áður kynnst. Aðrir meðlimir ríkisstjórnarinnar tóku brátt í sama streng. Fyrst í embætti þótti þeim heldur lítið til Lincolns koma en brátt voru þeir farnir að lýsa því yfir að hann væri merkilegasti mað ur sem þeir hefðu nokkru sinni kynnst. Mér virðist að Lincoln hafi verið gæddur tilfinningagreind í ríkum mæli. Hann sýndi fádæma hæfileika í því að viðurkenna mis tök sín og læra af þeim. Hann var fljót ur að jafna sig á mótlæti og leyfði sár indum aldrei að grafa um sig. Eitt af ör fáum dæmum um að Lincoln hafi verið ósveigjanlegur og átt bágt með að fyrirgefa kem ur í ljós í sambandi hans við föður sinn. Hann heimsótti föður sinn aldrei þeg ar sá síðarnefndi lá banaleguna og átti greini lega bágt með að fyrirgefa manninum sem hafði séð brennandi þrá sonar síns til náms sem merki um leti og ómennsku. Hann hafði sína veikleika, eins og eðlilegt er. Allir leiðtogar hafa einhverja galla. Stærsti veikleiki Lincolns spratt úr helsta styrkleika hans sem var sá að honum líkaði yfirleitt vel við fólk og vildi síður valda því sársauka eða óþægindum. Hann var alltaf reiðubúinn að gefa fólki annað tækifæri og jafnvel það þriðja. Þessi veikleiki varð honum dýrkeyptur í samskiptum hans við George McClellan sem stýrði her norður ­ ríkjanna í nokkra mánuði í við upphaf Borgarastríðsins. Lincoln hefði átt að reka McClellan undir eins og í ljós kom hversu sjálfselskur hann var og ófær um að hlýða fyrir skipunum. Að hluta til var þetta skiljanlegt. Á þessum tíma vissi Lincoln lítið sem ekkert um stríðsrekstur og eyddi drjúgum tíma á bókasafni þingsins þar sem hann las sér til um hernaðartækni. En það var þó að lokum það hvað hann veigr aði sér við að særa fólk sem varð til þess að hann dró það allt of lengi að víkja McClellan úr embætti. Þá höfðu orustur tapast og þúsund hermanna látið lífið sem mögulega hefðu lifað hefði Lincoln tekið fyrr af skarið. Svo þetta var ekki lítil ­ fjörlegur veikleiki. Við ritun ævisögu Lincolns studdist þú að miklu leyti við persónuleg bréf. Hvernig munu sagnfræðingar framtíðarinnar fara að þegar slíkra bréfa nýtur ekki við? Þetta er stórmál fyrir sagnfræðinga – og fyrir leiðtoga sem reyna að draga lærdóm af forverum sínum og sögunni – þar sem það er helst í persónulegum bréfum sem hægt er að skynja það sem leiðtogarnir ganga í gegnum sem einstaklingar og upp lifa um leið og þeir móta söguna. Því miður eru ekki til mörg bréf sem Lincoln skrifaði sjálfur en Seward skrifaði konu sinni næstum daglega og þar lét hann þess alltaf getið hvað Lincoln hefði gert þann daginn og hvað gengi á í þinginu og ríkis stjórninni svo þessi bréf gefa einstaka innsýn í hugsanir og tilfinningar Lincolns á tímum mikilla og afdrifaríkra ákvarðana. Það vekur aðdáun mína að hugsa til þess að menn eins og Seward voru lykilmenn ríkisstjórnar sem átti í stríði en gáfu sér samt tíma til að hugleiða atburði dagsins og skrifa löng og ítarleg bréf um þá að kvöldi. En þetta var fyrir tíma sjónvarpsins. Leið ­ togar þurftu ekki að fylgjast með frétta ­ tímum eða skilaboðum á lófatölvunni sinni. Þeir voru ekki að sinna mörgum verk efn ­ um í einu og fengu því næði til að velta fyrir sér því sem var að gerast, munaður sem leiðtogar dagsins í dag geta ekki leyft sér og það er miður. Tap sagnfræðinganna verður sennilega hvað mest frá uppgangi símans á fjórða áratugnum og fram til þess tíma að tölvupóstssamskipti fóru að ryðja sér til rúms á þeim tíunda. Þarna eru fimmtíu ár sem eru nánast ekkert skrásett nema hjá þeim sem tóku samtöl sín upp á band, eins og Richard Nixon og Lyndon B. Johnson. Í dag eigum við þó að minnsta kosti tölvupóstssendingar sem hafa á sinn hátt endurvakið list bréfaskriftanna. Ég veit auðvitað ekki hvort við verðum í stakk búin til að veiða tölvupóst út úr forn leifatölvum eftir tvö þúsund ár. En ég held, eða vona öllu heldur, að ef fólk sendir langt sendibréf á tölvuformi um eitthvað sem skiptir máli muni viðtakandinn sýna það hyggjuvit að prenta það út og geyma þannig. Obama tók bókina þína með sér á for setaskrifstofuna. Myndir þú mæla með fleiri bókum við hann ef þú fengir tækifæri til þess? Obama virðist hafa ríka tilfinningu fyrir sögunni og ef ég fengi aftur tækifæri til að tala við hann myndi ég mæla með því að hann læsi sér til um aðra forseta sem hafa þurft að kljást við erfiða tíma. Ég myndi mæla með arinspjalli Roosevelts, þar sem hann útskýrir flókna hluti eins og hrun fjármálaveldis og stríðsrekstur á einfaldan og skiljanlegan hátt. Og þar sem Obama hefur áhuga á þeim stundum í sögunni þegar margt fólk kemur saman til að komast til botns í vandamálum og finna bestu lausnirnar sameiginlega ætti hann líka að kynna sér sögu Framfarasinna (The Progressive Movement) frá því í upp hafi tuttugustu aldar sem leiddi af sér taumhald á stórfyrirtækjum, lagasetningu um matvæli og lyf og reglugerðir um lestar samgöngur og varðveislu minja – eða um mannréttindahreyfinguna og hvernig henni tókst að innleiða lagasetningu um kosn ingarétt og afnám aðskilnaðarstefnu svo eitthvað sé nefnt. Bók um Abraham Lincoln kemur út í nýrri útgáfu nk. haust hjá bókaútgáfunni Uglu. Þetta er bókin Abraham Lincoln ævisaga eftir Thorolf Smith, sem kom fyrst út árið 1959 þegar liðin voru 150 ár frá fæðingu Lincolns, þessa dáða Bandaríkjaforseta. Thorolf var einn fremsti blaðamaður landsins á sín um tíma og snjall rithöfundur nokk urra bóka. Ólafur Þ. Harðarson prófessor mun rita formála bókarinnar. Lincoln var sextándi forseti Bandaríkjanna og afnam þrælahald og veitti þeim frelsi og tryggði lýðræðið í landinu. Í klettabelti í Rushmore­fjalli í Suður­ Dakota eru risavaxnar höggmyndir af fjórum Bandaríkjaforsetum. Þær eru af George Washington, Tomas Jeff erson, Theodor Roosevelt og Abra ham Lincoln. Oft hefur verið vísað í Abraham Lincoln í kvikmyndum. Af þekktum persónum, raunverulegum og skáld uðum, hefur oftast verið vísað í Sherlock Holmes (211 sinnum), Napó leon Bonaparte Frakklands­ keisara (194 sinnum), Drakúla (161 sinni), Frankenstein (159) og í fimmta sæti er Lincoln (137 sinnum). Ný kvikmynd um Lincoln eftir Steven Spielberg verður frumsýnd í haust. Hinn heimskunni sagnfræðingur Paul Johnson segir að ef lýsa ætti Lincoln með einu orði væri það mannvinur. Upp á tengslin við pólitíkina er Lincoln lýst þannig að hann hafi staðið öllum öðrum framar að góð­ mennsku og hafið hana til vegs í stjórnmálum og opinberu lífi. Thorolf Smith segir í bók sinni um Abraham Lincoln frá árinu 1959: „Lincoln vissi mæta vel að starf hans var ekki helgað einni kynslóð né heldur hans eigin þjóð einvörðungu heldur óbornum kyn­ slóðum allra landa, mannkyninu öllu … og oftar en einu sinni víkur hann að þeirri bjargföstu sannfæringu sinni að byssukúlan megi aldrei koma í stað kjörseðilsins. Lincoln barð ist fyrir stjórnarformi þar sem meiri hluti fólks átti að ráða án þess þó að minnihlutinn væri réttlaus.“ Ugla gefur út bók um Abraham Lincoln
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164

x

Frjáls verslun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.