Frjáls verslun - 01.05.2012, Blaðsíða 97

FRJÁLS VERSLUN 5. TBL. 2012 97
stóra skrefið
Eitt aðalviðfangsefni í stjórn arháttum stjórna í fyrirtækjum um allan heim er að jafna kynja­skiptingu og hefur þetta viðfangsefni fengið stór ­aukið rými í allri umræðu um stjórnun á síðustu
árum. Á Íslandi hafa verið sett lög um jöfn un
kynjahlutfalla í stjórnum vegna þess hve
hægt hefur gengið í þessum efnum. Eftir
að lögin voru sett hafa hins vegar spunn ist
fræðilegar umræður um það hvort jafnari
kynjaskipting muni leiða til bættra stjórnar­
hátta og árangurs fyrirtækja. Hegða konur
sér öðru vísi en karlar þegar komið er
inn í stjórnarherbergið og taka öðru vísi
ákvarðanir?
Stóra skrefið á aðalfundum þessa árs
og því næsta við að jafna kynjahlutfallið í
stjórnum fyrirtækja á Íslandi kemur til vegna
laganna sem sett voru í mars 2010 um að
hlutfall hvors kyns verði aldrei lægra en 40%
í fyrirtækjum sem eru með yfir 50 starfsm enn
í vinnu og þar sem stjórnarmenn eru fleiri en
þrír. Lögin taka gildi í september á næsta
ári, 2013, og alls falla 285 fyrirtæki undir
löggjöfina.
Samkvæmt könnun endurskoðunarfyrir­
tæk isins KPMG er ljóst að minnihluti þeirra
íslensku fyrirtækja sem falla undir löggjöf­
ina uppfyllir ákvæði laganna nú þegar.
Ennfremur kemur í ljós að um 200 konur
vantar í stjórnir þessara fyrirtækja til þess
að þau uppfylli lögin um kynjakvótann
miðað við stöðuna árið 2011. Þær koma
til viðbótar við þær tæplega 200 konur
sem fyrir eru í stjórnum þessara fyrirtækja.
Miðað við tölur fyrir 150 stærstu fyrirtæki
landsins á árinu 2011 þarf einn af fjórum
sitjandi körlum að hverfa úr stjórn til þess
að ná 40% markmiði laganna fyrir gildistöku
þeirra í september á næsta ári.
Lögin um kynjakvótann ná eingöngu til
setu í stjórnum. Eitt meginhlutverk stjórna er
hins vegar að ráða forstjóra og hann ræður
síðan framkvæmdastjóra einstakra sviða;
þ.e. næstráðendur, og almenna stjórnendur
innan fyrirtækisins. Lögin taka því ekki á því
hverjir stýra fyrirtækjunum frá degi til dags.
Engan veginn er víst að konum fjölgi sem
daglegum stjórnendum í fyrirtækjunum með
lögunum. Eftir mikla einsleitni í stjórnum
mun fjölbreytni stjórnarmanna aukast og
sjónarmiðin væntanlega verða fleiri og
annars konar.
Lögin eru tilkomin vegna þess hve hægt
hefur gengið að jafna kynjahlutföllin í stjórn­
um fyrirtækja þrátt fyrir að konum með
menntun, þekkingu og reynslu á viðskipt­
um hafi fjölgað stórlega á undanförnum
tíu árum. Auðvitað má spyrja hvers vegna
markaðurinn sjálfur hefur ekki jafnað þetta
kynjahlutfall í stjórnum hraðar.
framkvæmd laganna í óvissu
Vakin hefur verið athygli á því að lögin um
kynjakvóta falla frekar illa að kosningafyrir­
komulaginu í hlutafélagalögunum. Þau
ganga eiginlega gegn ákvæðum um stjórn­
arkjör þar sem aðeins er kosið einu sinni til
stjórnar en ekki er gert ráð fyrir endurkosn­
ingu þar til kynjakvótanum er náð náist
hann ekki í kosningu hluthafafundar.
Norðmenn lögðu mikla áherslu á viðurlög­
in við brot á lögunum og var það helsta
áskor unin við lagasetninguna þar. Í meðferð
frumvarpsins fyrir Alþingi var aftur á móti
nær ekkert rætt um viðurlög við því ef
lög unum yrði ekki fullnægt. Einu úrræðin
eru heimild hlutafélagaskrár til að synja
skrán ingu upplýsinga sem tilkynntar hafa
verið og fullnægja ekki ákvæðum laga eða
samþykktum félags.
Kjörtímabil stjórnar getur, samkvæmt
hluta f élagalögum, verið allt að fjögur ár
og verði stjórn kjörin á aðalfundi á árinu
2013 til fjögurra ára getur hlutafélagaskrá
ekki aðhafst neitt fyrr en að fjórum árum
liðn um. Verði sama stjórn endurkjörin að
fjórum árum liðnum getur hlutafélagaskrá
heldur ekki gripið inn í þar sem félagið þarf
ekki að tilkynna nýja stjórn. Sama á við sé
kjörtímabil stjórnar aðeins eitt ár, eins og
algengt er, en þá er mögulegt að sama
stjórn sé kjörin ár eftir ár og þess vegna er
ekki um nýja stjórn að ræða sem þyrfti að
tilkynna til hlutafélagaskrár. Hefð er fyrir því
að sitjandi stjórnarmenn fái síendurtekið
endurkjör og er ljóst að veltuhraði stjórnar­
manna, þ.e. þeirra karla sem þurfa að
hverfa úr stjórn, þarf að vera umtalsverður
Í könnun sem Capacent
gerði árið 2011 á meðal
stjór nenda í tæplega 500
fyrir tækjum á Íslandi kom
í ljós að 47% voru andvíg
þessum lögum, 32% hlynnt
og 22% alveg sama.