Læknablaðið : fylgirit - 15.04.2008, Blaðsíða 24

VISINDI A VORDOGUM
FYLGIRIT 56
V-37 Einkenni athyglisbrests með ofvirkni eftir aldri og
kyni á Ofvirknikvarðanum
Guðmundur Skarphéðinsson1, Páll Magnússon1, Bóas Valdórsson1, Jakob
Smári2
*Barna- og unglingageðdeild Landspítalans, 2sálfræðiskor HI
gudmundr@landspitali. is
Inngangur: Athyglisbrestur með ofvirkni er ein algengasta
tilvísunarástæða á Barna- og unglingageðdeild Landspítala.
ADHD má skilgreina sem röskun á sviði taugaþroska sem
venjulega birtist áður en barn nær sjö ára aldri og lýsir sér í
erfiðleikum með athyglisstjórn, hvatvísi og hreyfiofvirkni.
Frá árunum 1998 til 2000 var viðmiðunartölum fyrir
Ofvirknikvarðann (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder Rating
Scale - IV) safnað um 4-16 ára börn. Ofvirknikvarðinn byggir
á 18 kjamaeinkennum ADHD úr flokkunarkerfi bandarískra
geðlækna (Diagnostic and Statistical Manual - 4. útgáfu) en
helmingur atriða lýsir einkennaflokki athyglisbrests og hinn
helmingur einkennaflokki ofvirkni/hvatvísi. Próffræðilegir
eiginleikar kvarðans hafa reynst góðir.
Markmið: Markmið rannsóknar var að bera saman einkenni
eftir aldri og kyni.
Aðferðir: Um heildargreiningu er að ræða þar sem gögn um
meðaltöl og staðalfrávik á Ofvirknikvarðanum voru fengin
úr áður birtum rannsóknum eða námsritgerðum. Gögn úr
foreldramati voru fengin hjá svörum foreldra 572 drengja og 614
stúlkna. Gögn úr kennaramati voru fengin hjá 778 drengjum og
782 stúlkum.
Niðurstöður: í ljós kom að drengir voru með fleiri einkertni
ADHD en stúlkur. Einnig kom í ljós að einkennum athyglisbrests
virtist fjölga með hækkandi aldri en einkenni ofvirkni/hvatvísi
minnkuðu með hækkandi aldri, foreldra- og kennaramat sýndu
sömu niðurstöður. Drengir sýndu fleiri einkenrd athyglisbrests
á öllum aldursárum en kynjamunur virtist minnka með
hækkandi aldri samkvæmt foreldramati en ekki kennaramati.
Drengir sýndu einnig fleiri einkertni ofvirkni/hvatvísi á öllum
eða flestum aldursárum. Kynjamunur virtist þó minnka með
hækkandi aldri bæði á foreldra- og kennaramati.
Ályktun: Niðurstöður voru í samræmi við fyrri rartnsóknir að
undanskildum þeim niðurstöðum að athyglisbrestseinkertni í
þessari rannsókn virtust fjölga með hækkandi aldri. Einkertnum
ofvirkni/hvatvísi minnkuðu þó með aldri sem var í samræmi
við fyrir rartnsóknir. Rætt var um mögulegar skýringar á
þessum niðurstöðum.
V-38 Tengsl tölvuleikjavanda og tölvuleikjanotkunar við
athyglisbrest með ofvirkni
Guðmundur Skarphéðinsson1, Soffía Elísabet Pálsdóttir2, Daníel Þór
Ólason2
■Barna- og unglingageðdeild Landspítala, 2sálfræðiskor HÍ
gudmundr@landspitali. is
Inngangur: Óhófleg tölvuleikjanotkun hefur verið tengd við
athyglisbrest með ofvirkni (ADHD) hjá börnum og unglingum.
Fáar rannsóknir eru þó til sem kartnað hafa þetta samband en
24 LÆKNAblaðið 2007/93
niðurstöður benda til að sambandið sé til staðar.
Markmið: Markmið rannsóknar var að kanna tengsl tölvu-
leikjanotkunar og tölvuleikjavanda við einkertnaflokka athygl-
isbrests og ofvirkni/hvatvísi.
Aðferðir: Þátttakendur voru 196 drengir og 184 stúlkur úr sex
framhaldsskólum á höfuðborgarsvæðinu. Nemendur svöruðu
spurningum um tölvuleikjanotkun sína í klukkustundum á
viku ásamt Problem Video Game Playitig - Revised sem metur
níu einkenni tölvuleikjavanda aðlöguð úr greiningarviðmiðum
spila- og vímuefnafíknar og loks DSM-IV kvarða fyrir
athyglisbrest og ofvirkni/hvatvísi úr Cortners-Wells Adolescent
Self-Report Scale.
Niðurstöður: Gerð var marghliða þrepaaðhvarfsgreining. I
fyrra líkani var tölvuleikjavandi fylgibreyta en frumbreytur
voru í fyrsta þrepi kyn og í öðru þrepi bættust heildarstig
einkennaflokka athyglisbrests og ofvirkni/hvatvísi. í ljós
kom að kyn og athyglisbrestur höfðu afmörkuð tengsl við
tölvuleikjavanda en ekki ofvirkni/hvatvísi. Sem þýðir að
drengir í úrtaki og þeir með einkenni athyglisbrests tengudst
frekar tölvuleikjavanda. I seinna líkani var tölvuleikjanotkun
fylgibreyta en frumbreytur voru þær sömu. Kyn sýndi afmörkuð
tengsl við tölvuleikjanotkun sem þýðir að drengir í úrtakinu
höfðu frekar tengsl við tölvuleikjanotkun. Engin afmörkuð
tengsl voru við athyglisbrests eða ofvirkni/hvatvísi.
Ályktun: Drengir höfðu frekar einkenni tölvuleikjavanda og
spiluðu tölvuleiki meira en stúlkur. Einnig kom í ljós að einkenni
athyglisbrests höfðu afmörkuð tengsl við tölvuleikjavanda.
Þessi tengsl voru ekki til staðar milli tölvuleikjavanda og
ofvirkni/hvatvísi. Engin tengsl reyndust vera á milli tölvuleikja-
notkunar og athyglisbrests né ofvirkni/hvatvísi. Mögulegar
skýringar voru settar fram.
V-39 Réttmæti PHQ skimunartækisins
Hafrún Kristjánsdóttir2, Guðmundur B. Arnkelsson1, Valdís E. Pálsdóttir3
Télagsvísindadeild HÍ, 2geðsviði Landspítala, ’Reynir ráðgjafastofa
hafrunkr@iandspitaii.is
Inngangur: Samkvæmtbreskum rannsóknum leita einstaklingar
með geðrænan vanda fyrst til heilsugæslu. Hérlendis virðist
þriðjungur skjólstæðinga heilsugæslu búa við geðrænan vanda,
en meirihluti þeirra fær meðhöndlun hjá heilsugæslulæknum.
Almennt er talið að ómeðhöndlaðar lyndisraskanir hafi
alvarlegar afleiðingar og skjót og rétt greining og meðferð
sé því lykilatriði. Patient Health Questionnair er 58 atriða
skimunarlisti sem er hentugur til notkunar í heilsugæslu. Hann
skimar fyrir átta geðröskunum með sex kvörðum en þeir eru
líkömnunarröskunarkvarði, þunglyndiskvarði, felmturskvarði,
kvíðakvarði, átröskunarkvarði og áfengiskvarði
Markmið: Rannsókninni er ætlað að meta réttmæti PHQ.
Aðferð: Þátttakendur eru 203 einstaklingar sem tóku þátt í hug-
rænni atferlismeðferð á nokkrum heilsugæslustöðum. Allir þátt-
takendur svöruðu PHQ listanum, MINI geðgreiningarviðtalinu,
BDI - II þunglyndiskvarðanum, BAI kvíðakvarðanum, CORE
- OM árangursmatskvarðanum og QOLS lífsgæðakvarðanum.
Niðurstöður og umræður: Niðurstöður úr réttmætisathug-