Læknablaðið : fylgirit - 15.04.2008, Blaðsíða 26

VÍSINDI Á VORDÖGUM
FYLGIRIT 56
sjúklinga með vægan höfuðáverka (p<0,001). Staðsetning
slyssins hafði forspárgildi (p<0,05). í heildina kvörtuðu 72%
sjúklinga með miðlungs/alvarlegan höfuðáverka tengdan
vélknúnu ökutæki undan því að afleiðingar væru enn til staðar
fjórum árum síðar. Kvartanir um eftirstöðvar voru fæstar í
yngsta aldurshópnum, 0-4 ára, og algengastar í aldurshópnum
5-14 ára. Kyn og búseta höfðu ekki marktækt forspárgildi um
einkenni.
Alyktun: Rannsóknin gefur til kynna að höfuðáverkar barna
og unglinga geta haft langtímaafleiðingar. Jafnvel sjúklingur
sem talinn er vera með vægan höfuðáverka getur verið með
afleiðingar fjórum árum síðar. Stór hluti sjúklinga með miðlungs /
alvarlega höfuðáverka sem tengdir voru vélknúnum ökutækjum
kvörtuðu undan því að afleiðingar væru enn til staðar fjórum
árum síðar. Staðsetning slyss hafði forspárgildi. Sjúklingar með
höfuðáverka sem tengjast vélknúnum ökutækjum þarfnast
sérstakrar eftirfylgdar óháð alvarleika áverkans á bráðadeild.
V-43 Framvirk rannsókn á heilli þjóð: Munur á tíðni
höfuðáverka meðal íslenskra barna og unglinga í dreifbýli
og þéttbýli
Jónas G. Halldórsson1, Kjell M. Flekkoy DrPhilos2, Kristinn R.
Guðmundsson3, Guðmundur B. Arnkelsson4, Eiríkur Öm Amarson1,5
'Sálfræðiþjónustu Landspítala, 2Sálfræðideild Háskólans í Ósló og
Öldrunardeild Ullevál sjúkrahússins, Ósló, 3heila- og taugaskurðdeild
Landspítala, 4sálfræðideild HÍ, 5læknadeild HÍ
jonasgh<Blandspitali.is
Inngangur: Rannsóknir benda til þess að tíðni höfuðáverka
geti verið breytileg milli landa og landsvæða. Tíðnirannsóknir
veita mikilvægar upplýsingar, m.a. við þróun markvissra
og árangursríkra fyrirbyggjandi aðgerða. Hér á landi hafa
rannsóknir fyrst og fremst beinst að höfuðborgarsvæðinu.
Markmið: Að meta mismunandi tíðni skráðra höfuðáverka eftir
kyni, aldri, alvarleika og búsetu.
Aðferðir: Rannsóknarhópurinn var öll íslensk börn og
unglingar 0-19 ára, sem greind voru með höfuðáverka (ICD-9
850-854) á einu ári, frá 15. apríl 1992 til 14. apríl 1993 (N=550).
Heildarfjöldi íslenskra barna og unglinga 0-19 ára var á þessu
tímabili 85,746. Um var að ræða framvirka rannsókn, þar sem
leitað var til allra sjúkrahúsa og heilsugæslustöðva á íslandi
um upplýsingar um börn og unglinga sem greind voru með
höfuðáverka. Búseta var annars vegar skilgreind sem þéttbýli,
þ.e. Reykjavíkursvæðið, og hins vegar dreifbýli, þ.e. öll önnur
svæði íslands. Höfuðáverkar voru flokkaðir eftir því hvort um
var að ræða heilahristing greindan á bráðadeild, heilahristing
sem leiddi til innlagnar, höfuðáverka sem leiddi til heilamars
eða blæðingar, og heilaskaða sem leiddi til dauða.
Niðurstöður: Fleiri strákar en stelpur voru greindir með
höfuðáverka. Hæst tíðnihöfuðáverka var í yngsta aldurshópnum,
0-4 ára, ekki síst vegna fjölda þeirra sem komu á bráðadeildir.
Marktækt færri börn voru greind með höfuðáverka í dreifbýli
en í þéttbýli. Sérstaklega á þetta við um greiningu höfuðáverka
á bráðadeildum. Meirihluti látinna bjó í dreifbýli.
Ályktun: Miðað við niðurstöður fyrri rannsókna er ólíklegt
að færri verði fyrir höfuðáverka í dreifbýli en þéttbýli. Því má
álykta að einhverra hluta vegna leiti foreldrar í dreifbýli síður
með börn sín, sem veða fyrir höfuðhöggi og heilahristingi, á
heilsugæslustöðvar en foreldrar í þéttbýli.
V-44 Tengsl orðfimiprófa við málfærni barna með þroska-
og geðraskanir
Sólveig Jónsdóttir
Sálfræðiþjónustu Landspíta, læknadeild HÍ
sotjonsd@iandspitaii.is
Inngangur: Athyglisbrestur með ofvirkni (ADHD), einhverfa,
Tourette heilkenni, áráttu- og þráhyggjuröskun og fleiri
taugaþroskaraskanir tengjast allar vanstarfsemi í forennisberki
(prefrontal cortex) og tengingum hans við grunnhnoðu
(frontostriatal circuit) og einkennast af skertri stjórnunarfærni
(executive dysfunction). Málþroskaröskun er mjög algengur
fylgikvilli með taugaþroskaröskunum, en tengslin þar á milli eru
ekki ljós. Orðfimipróf eru iðulega notuð við taugasálfræðilegar
athuganir á fólki, sem á við ýmsa taugasjúkdóma að stríða.
Algengast er að athuguð sé færni við að nefna orð sem byrja á
ákveðnum bókstaf annars vegar og færni við að nefna tegundir
innan ákveðins flokks (dýrategundir, fæðutegundir) hins vegar.
Fyrri rannsóknir hafa sýnt að bókstafaorðfimi reynir meira á
starfsemi forennisbarkar og stjórnunarfærni, en að flokkaorðfimi
reyni hins vegar meira á starfsemi gagnaugablaðs (temporal
lobe) og minna á stjómunarfærni.
Markmið: Tilgangur þessarar rannsóknar var að athuga hvemig
bókstafa- og flokkaorðfimi tengjast málfærni bama með þroska-
og geðraskanir.
Aðferðir: Málþroska-, bókstafa- og flokkaorðfimipróf voru
lögð fyrir 68 börn, sem vísað var í taugasálfræðilegt mat vegna
gruns um röskun á taugaþroska á barna- og unglingageðdeild
Landspítala.
Niðurstöður: Helstu niðurstöður eru þær að bókstafaorðfimi
er marktækt tengd málfærni eins og hún er mæld með
málþroskaprófum, en engin tengsl koma fram milli flokkaorðfimi
og frammistöðu á málþroskaprófum.
Ályktun: Rannsóknin gefur vísbendingar um að málfærni barna
með þroska- og geðraskanir tengist starfsemi forennisbarkar,
sem álitin hefur verið mikilvæg fyrir stjórnunarfærni fólks. Ef
málfæmi reynir aðallega á sömu heilastöðvar og stjórnunarfærni
gæti það skýrt hvers vegna málþroskaröskun er eins algengur
fylgikvilli með mörgum taugaþroskaröskunum og raun ber
vitni.
V-45 Tengsl sálfélagslegra breyta, langtíma
blóðsykursgildis og meðferðarheldni hjá fólki á aldrinum
20-30 ára með sykursýki af tegund eitt
Fjóla Katrín Steinsdóttir1, Hildur Halldórsdóttir1, Steinunn Arnardóttir2,
Arna Guðmundsdóttir2, Jakob Smári1, Eiríkur Örn Arnarson3'4
’Félagsvísindadeild HÍ, 2göngudeild sykursjúkra, 3sálfræðiþjónustu,
endurhæfingarsviði Landspítala, 4læknadeild HÍ
eirikuhSlandspitali.is
A
26 LÆKNAblaðið 2008/94