Frjáls verslun - 01.09.2009, Blaðsíða 10

10 F R J Á L S V E R S L U N • 8 . - 9 . T B L . 2 0 0 9
rItStJÓrNarGrEIN
ENDURREISN ATVINNULÍFSINS:
Forstjórar óttast mismunun
Forstjórar óttast
mismunun; að
fyrirtæki sitji
ekki við sama
borð varðandi
skuldameðferð.
TÍMINN FRÁ FALLI bankanna hefur verið illa nýttur
við að endurreisa atvinnulífið. Verkefnin hafa vissulega
verið ærin en það hefur verið farið illa með tímann. Það
er meira talað en framkvæmt. Þjóðin þarf að komast á
skrið aftur; það er forgangsverkefnið.
Það er mikilvægt að fara vel yfir hrun bankanna og
læra af reynslunni. Eftir á eru allir sammála um að það
voru mistök að leyfa bönkunum að verða svona stórum;
tíu sinnum stærri en íslenska hagkerfið. Það átti að
segja þeim að færa höfuðstöðvar sínar til Evrópu eftir að
þeir stækkuðu svo skarpt og gera þeim ljóst að íslenska
hagkerfið og Seðlabankinn gætu ekki varið þá ef í harð-
bakkann slægi. Eftir á kemur líka í ljós að það er nánast
útilokað fyrir Íslendinga að vera með EES-
samninginn um frjálsa fjármagnsflutninga,
sem bankaútþenslan byggðist á, nema
með öðrum gjaldmiðli en krónunni. Þegar
skrifað var undir EES-samninginn hefði
öllum átt að vera ljóst að krónan dygði ekki
sem gjaldmiðill fyrir þennan samning; svo
mikill þrýstingur væri á að fjármagn leit-
aði úr landi yfir í alvöru gjaldmiðla. Sumir
halda því fram að einkavæðing bankanna sé
ein og sér orsök hrunsins. Það er fullmikið
sagt, en svo sem skiljanlegur málflutningur.
Það þarf hins vegar að kunna að fara með
frelsið. Það þrífst ekki án strangra umferðarreglna.
HVAR ERUM VIÐ í endurreisnarstarfinu? Við
erum skammt á veg komin. Við lokuðum augunum
og settum kreppuna á bið í eitt ár. Fjárlagahallinn er
óleystur, skuldir ríkissjóðs eru botnlausar og ekki bætir
úr skák að Alþingi virðist hafa gefist upp í Icesave-mál-
inu og kallar með því yfir þjóðina stórfellda skuldasúpu
og skatta langt fram í tímann. Það er margt ógert. Engu
að síður trúa margir því að við Íslendingar verðum
komnir á beinu brautina eftir eitt til tvö ár. Það er ekki
trúverðugt, en gott ef satt væri. Hvað þá þegar ekki
hefur tekist að lækka raunvexti að neinu ráði í mestu
kreppu lýðveldisins. Það eru skelfileg mistök. Seðlabanki
Íslands hefur haldið atvinnulífinu í herkví undir pressu
frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Það eru ströng gjald-
eyrishöft og djúp kreppa en Seðlabankinn virðist ekki
skilja að vaxtalækkun styrkir atvinnulífið og sterkara
atvinnulíf styrkir gengi krónunnar. Krónan styrkist
aldrei fyrr en trúin á atvinnulífið styrkist. Bankarnir eru
sagðir yfirfullir af peningum en á meðan þeir eru svona
dýrir, verðtrygging og háir raunvextir, hefur atvinnu-
lífið ekki efni á þeim. Þjóðin kemst aldrei á skrið aftur
með slíku vaxtaokri. Eigendur fjárins vilja enda eðlilega
miklu frekar geyma féð á öruggum hávaxtareikningum
í bönkunum en kaupa hlutabréf í ótryggu árferði. End-
urreisnin verður hins vegar aldrei annað en orðin tóm ef
atvinnulífið fær ekki aftur nýtt hlutafé; að fólk leggi fé í
fyrirtæki aftur og einkaframtakið öðlist sjálfstraust.
ÞAÐ VORU GÓÐ tíðindi að erlendir kröfuhafar
hafi samþykkt að eignast Íslandsbanka og að líkur séu
á að það sama gerist með Kaupþing. Íslenska ríkið
mun hins vegar eiga Landsbankann, NBI, sem verður
stærstur þessara þriggja banka. Það eykur á bjartsýn-
ina ef stórir, þekktir erlendir bankar – sem eru á meðal
kröfuhafa í Íslandsbanka og Nýja Kaupþingi – koma að
eignarhaldinu. Þeir hafa væntanlega engan áhuga á að
láta þessa banka drabbast niður og það eykur líkurnar á
að þeir liðki til með lánalínur að utan í endurreisninni.
Ég held að NBI, Landsbankinn, verði hins vegar seint
einkavæddur aftur. Það sé reynslan af hruninu.
BANKARNIR ERU Í leiðandi hlutverki við upp-
byggingu atvinnulífsins. Það vekur ugg hjá mörgum.
Forstjórar óttast mismunun; að fyrirtæki sitji ekki við
sama borð varðandi skuldameðferð. Þetta er skiljanlegt.
Það er óþægileg tilfinning fyrir þann sem hefur farið
varlega og stendur í skilum að horfa upp á að t.d. við-
skiptabanki hans eignist keppinautinn sem fór óvarlega
í bólunni og að skuldir séu afskrifaðar og hann haldi
áfram líkt og ekkert hafi í skorist. Þessi mismunun
veldur sálrænum titringi og undiröldu. Hitt er ljóst að á
endanum verður ekki komist hjá því að afskrifa skuldir
fyrirtækja í vonlausri stöðu sem lenda í hendur bank-
anna. Bankarnir geta aldrei losað sig við fyrirtæki nema
afskrifa áður obbann af skuldunum. Það breytir því ekki
að það er óþolandi þegar viðskiptabanki einhvers er orð-
inn helsti keppinautur hans líka.
Það verður fróðlegt að fylgjast með því hvernig bank-
arnir standa að sölu þeirra fyrirtækja sem hafa hrannast
upp hjá þeim. Ekki síst í ljósi þess að samkeppnislög
setja þeim sem fyrir eru í greininni skorður í að kaupa
af bönkunum. Færu fyrirtækin hins vegar á höfuðið án
þess að bankarnir héldu þeim gangandi myndu við-
skiptin færast sjálfkrafa til þeirra sem standa sig vel og
stækka þeirra fyrirtæki.
ÞJÓÐIN ÞARF AÐ komast á skrið aftur; það er
forgangsverkefnið. Margt er ógert. Ótti forstjóra um
mismunun vegna skuldameðferðar er hins vegar ekki
ástæðulaus og verður mjög í umræðunni næstu misserin.
Jón G. Hauksson
HOTEL SAGA, REYKJAVÍK
Þegar þú heldur fund eða ráðstefnu á Hótel Sögu getur
þú auðveldlega spunnið þann söguþráð sem hentar
gestunum þínum best. Auk fjölbreyttra fundarsala,
með öllum nýjasta tækjabúnaði, býður hótelið upp
á veitingastaði og bar, heilsumeðferð og fyrsta flokks
gistingu ef menn koma langt að. Stemningin bæði á undan
og eftir getur skipt máli fyrir árangurinn af fundinum.

Það er auðvelt að halda þræðinum á Hótel Sögu.

Hótel Saga
býður upp á
margar fléttur
Radisson SAS Saga Hotel
Sími: 525 9900
hotelsaga@hotelsaga.is
www.hotelsaga.is
P
IP
A
R

•
S
ÍA

•  
 9
1
7
3
6