Læknablaðið - 01.07.2014, Blaðsíða 7

LÆKNAblaðið 2014/100 375
R i T S T J Ó R n a R G R E i n
Ríkissaksóknari hefur nú í fyrsta skipti á
Íslandi ákært hjúkrunarfræðing á Land­
spítala fyrir manndráp af gáleysi vegna
mistaka í starfi sínu á gjörgæsludeild. Eðli­
lega vakna margar spurningar í hugum
heilbrigðisstarfsmanna við aðstæður sem
þessar. Hver er ábyrgð okkar sem ein­
staklinga gagnvart gáleysi eða mistökum í
starfi? Hver er húsbóndaábyrgð vinnuveit­
anda okkar, Landspítala? Hver er réttar­
staða starfsmanna þegar vinnuumhverfi
okkar er orðið það aðþrengt að öryggi sjúk­
linga, og starfsmanna, er ógnað? Er sjálf­
gefið að starfsfólk verði sífellt að vinna og
hlaupa hraðar og stöðugt taka að sér fleiri
og flóknari verkefni, við aðstæður sem geta
ógnað öryggi sjúklinga og okkar sjálfra?
Hvar liggja öryggismörkin og hverra er
ábyrgðin ef eitthvað fer úrskeiðis við slík­
ar aðstæður? Liggur hún hjá einstökum
starfsmanni, viðkomandi yfirmanni, fram
kvæmdastjórn spítalans, landlækni eða
heilbrigðisyfirvöldum? Svarið er ekki ein­
falt. Öll berum við jú vissulega ábyrgð á
gjörðum okkar, hvort sem er í vinnu eða
utan vinnu og skorumst ekki undan því né
erum undanskilin almennum hegningar­
lögum. En við ráðum ekki alltaf við ytri
aðstæður sem vissulega geta skipt máli og
verið orsakaþáttur í ferli sem getur leitt til
alvarlegra mistaka. Þessum leiðara er ekki
ætlað að svara öllum þeim spurningum
sem vakna og ekki ætlað að leggja mat á
áðurnefnt ákærumál, en ljóst er að í kjölfar
ákærunnar er heilbrigðisstarfsmönnum á
Íslandi brugðið og nauðsynlegt er að skapa
málefnalega umræðu til að fá svör við ofan­
greindum spurningum sem fyrst.
Það hefur lengi verið ljóst að spítalaum­
hverfi getur verið hættulegt. Í skýrslunni
To Err is Human: Building a Safer Health Sys-
tem sem kom út árið 19991 var varpað ljósi
á þá staðreynd að sjúklingum getur stafað
ógn af spítalavist. Samkvæmt niðurstöðum
skýrslunnar, sem byggði á tveimur stórum
rannsóknum, var talið að hugsanlega allt
að 98.000 manns létust á sjúkrahúsum í
Bandaríkjunum árlega vegna fyrirbyggj­
anlegra mistaka í meðferð eða umönnun
þeirra. Þetta voru ógnvænlegar tölur og
í kjölfarið fylgdi alþjóðlegt átak til að efla
öryggi og öryggismenningu innan spítala
til að vinna gagngert að því að koma í veg
fyrir mistök við umönnun og meðferð
sjúklinga. Rannsóknir sýna að oftast liggur
orsök atvikanna ekki hjá einstökum starfs­
manni heldur í erfiðum eða ófullnægjandi
aðstæðum á vinnustað, mismunandi sam­
verkandi þáttum eða skorti á skýrum og
öruggum verkferlum. Afar mikilvægt er að
gera greinarmun á mistökum, gáleysi og
refsiverðu gáleysi í slíkum aðstæðum. Að
ásaka einstakan starfsmann fyrir mistök
eða jafnvel gáleysi í svo flóknu umhverfi
sem spítalaumhverfið er, bætir ekki öryggi
sjúklinga eða kemur í veg fyrir að sömu
mistök geti gerst aftur hjá öðrum starfs­
manni. Mikilvægara er að hvetja starfs­
menn til að greina frá mistökum til að hægt
sé að vinna úr þeim á uppbyggilegan hátt.
Í dag eru á Landspítala tilkynnt um 6­10
tilvik árlega þar sem óvænt andlát verður
á spítalanum. Í öllum þessum tilvikum er
gerð svokölluð rótargreining til að greina
hvað fór úrskeiðis eða hefði mátt betur fara.
Aukið öryggi á spítala nær einnig til starfs­
manna en á Landspítala eru tilkynnt tæp­
lega 300 atvik árlega þar sem starfsmenn
verða fyrir ofbeldi frá hendi sjúklinga.
Mikilvægast er að greina af vandvirkni
það sem miður fer, læra af því og skapa
umhverfi og vinnuaðstæður til að koma í
veg fyrir að sambærilegt atvik endurtaki
sig. Þannig og eingöngu þannig náum við
smám saman að auka öryggi sjúklinga og
starfsmanna á spítalanum. Á Landspítala
hefur undanfarin ár verið unnið markvisst
að því að bæta öryggismenningu spítalans.
Ákæran frá ríkissaksóknara getur verið
ógn við slíka vegferð og er það miður.
Starf á spítala er fórnfúst, krefjandi og
oft afar flókið samstarf ólíkra fagstétta sem
vinna saman að bættri heilsu sjúklinga
okkar. Það gefur auga leið að mistök í
starfi geta haft alvarlegar afleiðingar. Eng­
inn sérstakur lagarammi er til í íslenskum
lögum hvað varðar mistök í starfi fyrir heil­
brigðisstarfsmenn, sem tekur tillit til hins
flókna spítalaumhverfis. Því stöndum við,
heilbrigðisstarfsmenn, frammi fyrir því að
mistök eða gáleysi í starfi sem hefur alvar­
legar afleiðingar fyrir sjúklinga okkar getur
einnig fallið undir ákvæði almennra hegn­
ingarlaga (nr. 19/1940) með refsi ramma
allt að 6 ára fangelsi, samkvæmt ríkissak­
sóknara. Það hlýtur að vera von okkar að
þessi ákæra leiði til þess að löggjöfin verði
endurskoðuð með tilliti til starfsumhverfis
heilbrigðisstarfsmanna, eins og fordæmi
eru um frá öðrum starfsstéttum og öðrum
löndum.
Það er vissulega mannlegt að gera
mistök en það eru enn verri mistök ef við
nýtum ekki þau tilvik þar sem eitthvað fer
úrskeiðis á uppbyggilegan hátt til að koma í
veg fyrir að sömu mistök endurtaki sig. Það
hlýtur að vera okkar sameiginlega ábyrgð
að efla öryggismenningu spítalans með
því að greina það sem miður fer og nota til
framfara.
Heimild
1. nap.edu//books/0309068371/html/
We are only human
reflection on nurse prosecution
Anna Gunnarsdóttir
Consultant Pediatric Surgeon Chair of Medical council of
Landspitali Clinical Associate Professor, Faculty of Medicine,
University of Iceland
The Children Hospital Hringurinn Landspitali, University
Hospital Reykjavik
Öll erum við mannleg
hugleiðingar vegna ákæru ríkissaksóknara
Anna
Gunnarsdóttir
Barnaskurðlæknir og
formaður Læknaráðs
Landspítala
Klínískur dósent og stunda-
kennari við læknadeild HÍ,
Barnaspítala Hringsins, Land-
spítala Hringbraut
Anna er í ritstjórn Lækna-
blaðsins.
annagunn@landspitali.is
Meðferð við ofnæmiskvefi1
Meðferð við ofnæmiskvefi1
flútíkasónfúróat
Hver sem ástæðan er,
hver sem árstíðin er
* Notist eingöngu í nef
Ja
nú
ar
2
01
4
IS
/F
F/
00
01
d/
12
(1
)
AVAMYS nefúði, dreifa. Hver úðaskammtur gefur 27,5 míkrógrömm af flútíkasónfúróati. Ábendingar: Avamys er
ætlað til notkunar hjá fullorðnum, unglingum og börnum (6 ára og eldri), Avamys er ætlað til meðferðar við einkennum
ofnæmiskvefs. Skammtar og lyfjagjöf: Fullorðnir og unglingar (12 ára og eldri): Ráðlagður upphafsskammtur er tveir
úðaskammtar í hvora nös einu sinni á dag. Þegar fullnægjandi stjórn á einkennum hefur náðst gæti minni skammtur,
einn úðaskammtur í hvora nös, nægt til viðhaldsmeðferðar. Skammturinn skal stilltur á minnsta skammtinn sem
viðheldur fullnægjandi stjórn á einkennum. Börn (6 til 11 ára): Ráðlagður upphafsskammtur er einn úðaskammtur í
hvora nös einu sinni á dag. Sjúklingar sem sýna ekki fullnægjandi svörun við einum úðaskammti í hvora nös einu sinni
á dag geta notað tvo úðaskammta í hvora nös einu sinni á dag. Þegar fullnægjandi stjórn á einkennum hefur náðst
er mælt með því að minnka skammtinn niður í einn úðaskammt í hvora nös, einu sinni á dag. Börn yngri en 6 ára:
Takmörkuð reynsla er af notkun lyfsins hjá börnum yngri en 6 ára. Öryggi og verkun hjá þessum hópi hafa ekki verið
vel staðfest. Aldraðir sjúklingar og sjúklingar með skerta nýrnastarfsemi: Engin þörf er á aðlögun skammta hjá þessum
hópum. Sjúklingar með skerta lifrarstarfsemi: Engin þörf er á aðlögun skammta þegar um væga eða miðlungsmikla
skerðingu á lifrarstarfsemi er að ræða. Engar upplýsingar liggja fyrir um sjúklinga með mikið skerta lifrarstarfsemi.
Frábendingar Ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju hjálparefnanna. MARKAÐSLEYFISHAFI: Glaxo Group Ltd,
980 Great West Road, Brentford, Middlesex, TW8 9GS, Bretland. Fulltrúi markaðsleyfishafa: GlaxoSmithKline ehf.
Þverholti 14, 105 Reykjavík, Ísland, Sími 530 3700, Dagsetning endurskoðunar textans: apríl 2013. Upplýsingar
um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá
–www.serlyfjaskra.is
Pakkningar og verð (janúar 2014)
Avamys nefúði 27,5 mcg/sk 120 skammtar R,G 2.849 kr
Aukaverkanir má tilkynna á vef Lyfjastofnunar: www.lyfjastofnun.is/Aukaverkanir/tilkynna eða
til GlaxoSmithKline í síma 530 3700.
Heimildir:
1. www.serlyfjaskra.is.
Nykær 68
DK-2605 Brøndby
T +45 36 35 91 00
F +45 36 35 91 01
www.glaxosmithkline.dk