Læknablaðið - 01.07.2014, Blaðsíða 18

386 LÆKNAblaðið 2014/100
Rannsóknarþýði
Þýðið samanstóð af öllum einstaklingum sem leituðu til bráða­
þjónustu Hjartagáttar á tímabilinu 1. janúar til 29. febrúar 2012,
að báðum dögum meðtöldum. Þeir sem voru undir 18 ára aldri,
bjuggu erlendis eða höfðu komið á Hjartagáttina innan 12 mán­
aða fyrir umrædda komu voru undanskildir frá þátttöku. Þeir
sem höfðu skráðar fleiri en eina komu á Hjartagátt á rannsóknar­
tímabilinu eða höfðu komið aftur þangað eftir að rannsóknar­
tímabilinu lauk voru með í rannsóknarþýðinu en voru beðnir um
að svara spurningum eingöngu með tilliti til fyrstu heimsóknar­
innar. Spurningalisti var sendur til allra þeirra 485 einstaklinga
sem uppfylltu þátttökuskilyrði rannsóknarinnar og skráðar upp­
lýsingar um aldur, kyn, tímalengd dvalar á Hjartagátt og hvort
þeir útskrifuðust heim. Ef svar við bréfinu hafði ekki borist var
því fylgt eftir með símtali innan fjögurra vikna frá sendingu til að
minna á boð um þátttöku og til að svara frekari spurningum um
rannsóknina. Gefnir voru þrír mánuðir til að svara (frá 4. apríl til
4. júlí). Viðbótarupplýsinga um þátttakendur var aflað úr rafrænni
sjúkraskrá Landspítala, meðal annars um sjúkdómsgreiningar á
Hjartagátt.
Gerð spurningalista
Spurningalistinn var byggður á Patient Satisfaction Question­
naire III (PSQ­III) sem var saminn af John E. Ware og samstarfs­
mönnum en hann samanstendur af 51 spurningu sem skiptast í
sjö kvarða (kafla).17,18 Rannsakendur þýddu listann yfir á íslensku.
Ábendingar um orðalag nokkurra spurninga komu einnig frá
Siðanefnd Landspítala eftir að hún tók afstöðu til rannsóknar­
innar. Að lokum voru löggiltir þýðendur (Skjal ehf.) fengnir til að
meta gæði íslensku þýðingarinnar. Ákveðið var að sleppa tveimur
kvörðum, annars vegar Fjármál (Financial Aspects) og hins vegar
Aðgengi (Access/Availability/Convenience), af upphaflega listan­
um því fæstar spurninganna í þeim kvörðum þóttu eiga við hér
á landi.14 Ein spurning um hvort efni var þó samin sérstaklega af
rannsakendum til að kanna þessi atriði (sp. 38 og 39).
Spurningakvarðarnir úr PSQ­III sem notast var við voru: Al­
menn ánægja (General Satisfaction, 6 spurningar), Tækni (Technical
Quality, 10 spurningar), Mannleg samskipti (Interpersonal Aspects,
7 spurningar), Upplýsingaflæði (Communication, 5 spurningar) og
Tími með lækni (Time Spent with Doctor, 2 spurningar). Ein spurn­
ing í PSQ­III tilheyrði ekki ákveðnum kvarða, spurning 40 „Það er
kreppa í heilbrigðisþjónustu á Íslandi í dag“. Tveir kvarðar voru
samdir sérstaklega fyrir þessa rannsókn en þeir voru: Starfsfólk
kynnir sig (3 spurningar) og Eftirfylgni (4 spurningar). Einnig
sömdu höfundar tvær stakar spurningar sem ekki áttu heima í
sérstökum kvörðum (spurningar 38 og 39 um fjármál og aðgengi).
Endanlegur spurningalisti samanstóð því af 48 spurningum (við­
auki I), þar af 31 spurningu úr upphaflega PSQ­III (spurningar
1­30 og spurning 40), 9 spurningum sem höfundar sömdu sérstak­
lega (spurningar 31­39), 7 ónúmeruðum bakgrunnsspurningum
og einni opinni spurningu þar sem þátttakendum var boðið að
bæta við athugasemdum.
Greining gagna
Spurningarnar voru í formi fullyrðinga og þátttakendur merktu
við hversu sammála eða ósammála þeir voru hverri fullyrðingu.
Svarmöguleikar voru 5: 1=mjög sammála, 2=sammála, 3=hlutlaus,
4=ósammála og 5=mjög ósammála. Spurningunum voru gefin
stig frá núll upp í fjóra við úrvinnslu. Spurningarnar fólu ýmist
í sér jákvætt eða neikvætt viðhorf en stigum fyrir jákvætt orðuðu
fullyrðingarnar var snúið við í úrvinnslu þannig að 4 stig þýddu
ávallt mikil ánægja. Stigin fyrir hvern kvarða voru svo lögð saman
og deilt með hámarki mögulegs stigafjölda í kvarðanum. Loks
var gefin einkunn á skalanum 0­10 þannig að núll stig gáfu ein­
kunnina 0 og fjögur stig í öllum spurningum gáfu einkunnina 10.
Einnig var kannað hlutfall þeirra sem voru ánægðir og óánægðir
með því að flokka jákvæð svör (mjög sammála og sammála) annars
vegar og neikvæð svör (mjög ósammála og ósammála) hins vegar
saman í hverjum spurningakvarða og deilt með heildarsvarafjölda
kvarðans til að fá fram hlutfall ánægðra og óánægðra. Hlutlaus
svör voru ekki tekin með í þessa útreikninga. Ein spurning var oft
misskilin eða henni ekki svarað og var henni sleppt við úrvinnslu
(spurning 16, „Læknarnir útsettu mig ekki fyrir óþarfa áhættu“).
Tölfræði
Beitt var lýsandi tölfræði og voru gögn sett fram sem fjöldi,
prósentur, meðaltal ± staðalfrávik eða miðgildi (spönn). Gerð
var leitandi þáttagreining á öllum 40 atriðum kvarðans en þessi
aðferð skoðar breytileika í þekktum breytum eða spurningum
sem eru innbyrðis tengdar, með tilliti til þess hvort breytileikann
megi skýra með færri þáttum. Áreiðanleiki einstakra kvarða og
kvarðans (spurningalistans) í heild var skoðaður með Cronbach's
alpha sem metur að hve miklu leyti mismunandi spurningar mæla
sömu undirliggjandi hugsmíð (>0,7 talið gott). Hópar voru bornir
saman með Wilcoxon­Mann­Whitney og Kruskal­Wallis prófum.
Fylgni var könnuð með fylgnistuðlum Pearson og Spearman og
var marktækni miðuð við p<0,05. Útreikningar voru gerðir í Ope­
nOffice Calc, Microsoft Excel 2011 og tölfræðiforritunum JMP 9
(SAS Institute Inc., Cary, North Carolina, Bandaríkin) og SPSS 19
(IBM Corp., Armonk, New York, Bandaríkin).
Niðurstöður
Grunnúrtak rannsóknarinnar var allt þýðið, 485 einstaklingar.
Svarhlutfallið var 57% (n=275). Tafla I sýnir samanburð á þeim
sem svöruðu og þeim sem ekki svöruðu með tilliti til þekktra
þátta. Kynjaskipting var nokkuð jöfn og aldursbilið breitt en þeir
sem svöruðu voru marktækt eldri en þeir sem ekki svöruðu, 62 (19­
95) ára samanborið við 56 (18­95) ára (p=0,001). Grunnupplýsingar
um þátttakendur er að finna í töflu II.
Tafla I. Samanburður á þátttakendum og þeim sem ekki tóku þátt.
Tóku þátt
(N=275)
Tóku ekki þátt
(N=210)
P-gildi
Aldur (ár) 62 (19-95) 56 (18-95) 0,001
Kyn (% konur) 48 51 0,52
Dvöl á Hjartagátt
(klst.: mín.)
5:27 (00:15-39:03) 4:59 (00:15-32:32) 0,46
Útskrifuð heim (%) 68 73 0,25
Gögn eru sýnd sem miðgildi (spönn) eða hlutfall. P-gildi eru reiknuð með Wilcoxon-
Mann-Whitney prófi eða Kí-kvaðrat prófi.
R a n n S Ó k n