Læknablaðið - 01.07.2014, Blaðsíða 62

430 LÆKNAblaðið 2014/100
Úr fórum Læknablaðsins – 1915-2014
FYRIRBYGGJANDI MEÐFERÐ GEGN HEILASLAGI OG SEGAREKI Í SLAGÆÐUM HJÁ FULLORÐNUM
SJÚKLINGUM MEÐ GÁTTATIF, SEM EKKI TENGIST HJARTALOKUM, MEÐ EINN EÐA FLEIRI ÁHÆTTUÞÆTTI*
*Einhvern tíma fengið heilaslag, tímabundna blóðþurrð í heila eða segarek í slagæð; Útfallsbrot vinstri slegils < 40%; Hjartabilun með einkennum, NYHA (New York Heart Association) flokkur II;
Aldur 75 ár; Aldur 65 ár og jafnframt eitt af eftirfarandi: sykursýki, kransæðasjúkdómur eða háþrýstingur:≥ ≥
RE-LY rannsóknin með Pradaxa 150 mg,
2 sinnum á dag sýndi:
L s me r www.pradaxa.e ið i a á is
Pradaxa®
(dabigatran)150 mg 2 sinnum á dag
FYRIRBYGGIR HEILASLAG
hætta á í slagæðumheilaslagi og segareki
minnkar um samanborið við warfarín
135%
hætta á heilaslagi vegna blóðþurrðar
minnkar um samanborið við warfarín
125%
hætta á minnkar umheilablæðingu 59%
samanborið við warfarín
1
engan mun á alvarlegum blæðingum
samanborið við warfarín
1
· 150 mg,
2 x dag
er venju
legur
ráðlagðu
r skamm
tur
110 mg
er ráðlag
ður skam
mtur fyr
ir
·
- sjúklin
ga eldri
en 80 á
ra
- sjúklin
ga sem e
ru samh
liða á
meðferð
með ver
apamili
Heimild: 1. Connolly SJ, et al. Dabigatran versus warfarin in patients with atrial fibrillation.
N Engl J Med 2009; 361:1139-51.
– betra en warfarín til
að fyrirbyggja heilaslag og
segarek í slagæðum1
Einn mikilvirkasti penni í Læknablaðinu á fyrstu tveimur áratug­
unum var Steingrímur Matthíasson læknir á Akureyri sonur þjóð­
skáldsins Jochumssonar. Hann ritar um hvaðeina, læknisfræði og
meinsemdir ýmsar, heilsufar í sínu héraði, ferðir á læknaþing í
Evrópu og útmálar þau skemmtilega, lýsir bæði mönnum og mál­
efnum og því sem fyrir augu ber almennt. Í júlíblaðinu 1926 (blað­
síðum 103­4) segist honum svo frá ferð sinni til Bologna þá um
vorið og lækninum Schiazzi:
En þar á eftir sýndi hann okkur trepanations-verkfæri sem hann hefir
látið smíða, verkfæri þetta vinnur tvent í senn, sker holdið og sagar beinið
í nokkrum rykkjum. Tók hann fyrst gamalt cranium og sýndi hve vel
trepansögin beit. En meira sagði hann þó að marka, ef um haus væri að
ræða, þar sem svörður og hold fylgdi. Komu þá tveir aðstoðarmenn með
stórt trog og settu á borðið. Dúkur hvítur var yfir troginu. Schiazzi svifti
af þeirri blæju. Þar lágu tvö mannshöfuð afskorin, og lygndu hálfopnum
brostnum augum hvort til annars. Mér duttu í hug vísuorðin Gröndals:
„afskorið var sem yndisblóm, auðarlíns höfuð líkt og hjóm, og blóðgað
beittum knífi“ - að eins var sá munurinn, að hér voru höfuðin tvö og bæði
skeggjuð mannshöfuð.
Seinna í sama blaði er birt brot úr bréfi frá honum þar sem fram
kemur íslensk þýðing á latneskri vísu sem Steingrími er töm, ekki
síst í ljósi þess að almenningur hyllist til þess að trúa skottulækn­
um og handanheimaráðgjöfum í læknisfræðilegum efnum.
Eg citeraði einu sinni í blaði í fyrra vísuna:
Fingunt se medicos: quivis idiota, sacerdos,
Judeus, monachus, histrio, rasor, anus.
Eg stakk upp á því, að góðir hagyrðingar vildu snara vísunni á íslensku.
Eg fékk tvær þýðingar. Aðra frá Friðþjófi Berg verksmiðjustjóra á Akur-
eyri, svohljóðandi:
Gjörist læknir glópurinn,
hver guðsorðsþjónn og munkurinn,
hermikrákan, hárskerinn,
og hrukkótt, vesöl kerlingin.
Hin þýðingin var eftir Sigmund Sigurðsson úrsmið á Akureyri, þannig:
Fæst við lækning, fábjáninn,
framur Júði, klerkurinn,
hermikráka, kerlingin,
klaustursmunkur, rakarinn.
Mér finst hálfgerð synd að vísu-greyin týnist og sting upp á því, að þú
hýsir þær í Læknablaðinu þegar einhverntíma þarf að fylla litla eyðu.
Með því að leikurinn hefur borist norður yfir heiðar og mál að
ljúka þessari síðu greip ég til þess ráðs að fá Hjálmar Freysteinsson
lækni á Akureyri til að senda blaðinu sínar nýjustu limrur, og það
gerði hann góðfúslega.
Þær eru sérstakar að því leyti að vandaðra heimilda er getið svo
jaðrar við vísindi!
Að öðru leyti hefðbundnar að formi og efni.
Kristján í Hæli átti kú,
kostagripur var sú.
Svo missti hann trúna,
fór að tilbiðja kúna.
Ég las þetta í Byggðir og bú.*
* Fullu nafni heitir bókin Byggðir og bú í Suður­Þingeyjarsýslu.
Ósköp er mannshjartað meyrt,
á misjöfnum slóðum er keyrt.
Skapti í Þúfum
er skotinn í dúfum,
sá ég í Séð og heyrt.
Sóknarbörn mátu það mest
við Markús Laufdælaprest,
hann var natinn við róna
en reyndi ekki að tóna,
samkvæmt heimildum Heima er best.
Lengi styr hafði staðið
við Stefni sem nennti ekki í baðið,
neitaði að þvo
sér og þornaði svo
að hann lést ­ segir Læknablaðið.
Limrur og ljóð
■ ■ ■ Védís Skarphéðinsdóttir