Læknablaðið - 01.07.2014, Blaðsíða 12

380 LÆKNAblaðið 2014/100
90% af fjölda virkra sprautufíkla á Íslandi það ár. Það er ljóst að
þeir sem leita sér aðstoðar vegna fíknar sinnar eru aðeins hluti af
heildinni og því er um hóflegt mat á heildarfjöldanum að ræða.
Á þeim forsendum var gerð línuleg aðhvarfsgreining á fjölda
sprautufíkla á Vogi á árunum 2001­2009 og metill óháðu breytunn­
ar tíma nýttur til að spá fyrir um fjölda sprautufíkla út tímabilið
(mynd 1). Nýgengi HIV hjá sprautufíklum var reiknað miðað við
þennan áætlaða fjölda sprautufíkla og upplýsingar um fjölda HIV­
smita frá Embætti landlæknis.1 HIV­faraldurinn meðal sprautu­
fíkla sem hófst árið 2007 er sá fyrsti og eini sem hefur geisað á
Íslandi. Því eru ekki til söguleg viðmið um hvernig slíkur faraldur
myndi þróast hér á landi. Slíkir faraldrar hafa hins vegar orðið í
nágrannalöndum okkar. Gert var ráð fyrir að HIV­faraldur meðal
sprautufíkla á Íslandi myndi þróast á sama hátt og HIV­faraldrar
meðal sprautufíkla í Eistlandi, Finnlandi, Noregi og Svíþjóð hafa
gert í gegnum tíðina.6–8 Fleiri ný HIV­tilfelli hjá sprautufíklum sem
fall af tíma myndar svipaðan feril í þessum fjórum faröldrum. Þeir
eiga það sameiginlegt að nýjum HIV­smitum fjölgaði skyndilega
það ár sem faraldurinn hófst en fjöldinn féll aftur í grunntíðni
ári seinna. Til þess að spá fyrir um fjölda HIV­tilfella og nýgengi
HIV á tímabilinu án nálaskiptiþjónustu voru íslensk gögn um HIV
felld að meðaltali þessara ferla (mynd 2). Engin íslensk rannsókn
hefur verið gerð á virkni þjónustunnar gegn útbreiðslu HIV og
því var nauðsynlegt að meta virkni út frá erlendum rannsóknum.
Leitast var við velja rannsókn þar sem aðstæður sprautufíkla og
þekjun nálaskiptiþjónustu er sambærileg því sem búast mætti við
hér á landi. Gert var ráð fyrir sambærilegri virkni og í kanadískri
rannsókn þar sem engin takmörkun var á fjölda nála sem dreift
var með þjónustunni og gott aðgengi var að ódýrum nálum í
lyfjaverslunum. Þar var einnig til staðar virkt stuðningskerfi fyrir
sprautufíkla.9 Önnur rannsókn, þar sem þekjun þjónustunnar var
meiri og öðrum skaðaminnkandi aðgerðum var beitt samhliða,
sýndi fram á mun meiri virkni.3 Að lokum var nauðsynlegt að vita
hvernig sprautufíklar með HIV upplifðu heilsutengd lífsgæði sín
(Health Related Quality of Life, HRQL) samanborið við sprautufíkla
sem ekki voru smitaðir. Þessar upplýsingar hafa ekki verið teknar
saman á Íslandi og því þurfti að miða við erlendar tölur.10 Gert var
ráð fyrir að yfirfæra mætti niðurstöður erlendra rannsókna yfir á
íslenskan veruleika. Samantekt á helstu forsendum má sjá í töflu I.
Kostnaður vegna nálaskiptiþjónustu
Kostnaður vegna nálaskiptiþjónustu var metinn út frá óbirtum
gögnum um rekstrarkostnað hennar en þjónustan er starfrækt á
vegum Reykjavíkurdeildar Rauða kross Íslands. Þau gögn inni­
halda sundurliðaðan kostnað fyrir laun verkefnisstjóra, rekstur
bifreiðar, kaup á nálaskiptibúnaði, námskeið, ferðir á ráðstefnur og
auglýsingar. Gert var ráð fyrir að allur kostnaður héldist óbreyttur
á tímabilinu nema kostnaður vegna kaupa á nálaskiptibúnaði sem
metið var að myndi hækka vegna aukinnar dreifingar. Árið 2011
voru 746 komur í nálaskiptiþjónustu á vegum Rauða kross Íslands
og fjölgaði þeim um 48 á árinu.11 Á sama tíma var dreift 17.600
sprautum og 39.500 nálum. Tvöfaldur fjöldi nála samanborið við
fjölda sprauta stafar af því að sprautufíklar nota oft grófa nál til að
blanda fíkniefnin en fína nál til að sprauta sig í æð. Gert var ráð
fyrir að nálabúnaður dreifðist jafnt á komur og að komum myndi
fjölga um 48 á ári fyrstu 5 árin og síðan haldast stöðugar. Tíma­
R a n n S Ó k n
Tafla I. Helstu forsendur rannsóknarinnar.
Mismunur á heilsutengdum lífsgæðum sprautufíkils með og án HIV. Notast var
við mismuninn 3,5.
Virkni nálaskiptiþjónustu til að draga úr HIV-nýsmitum. Notast var við gildið
0,12 nýsmit/100 persónuár.
Árskostnaður HIV-meðferðar sprautufíkils var metinn vera 2.338.350 kr. árið
2011.
Árskostnaður nálaskiptiþjónustu á Íslandi var metinn vera 9.013.437 kr. árið
2011.
Fjöldi sprautufíkla á Íslandi á ári var metinn vera 386 árið 2011.
Notast var við 3% afvöxtunarstuðul.
Mynd 1. Áætlaður fjöldi virkra sprautufíkla á Íslandi 2001-2020. Gildi innan bláa
skyggða svæðisins eru reiknuð út frá fjölda einstaklinga sem lögðust inn á Vog vegna
sprautufíknar.5 Línulegt aðhvarf á gildum innan skyggða svæðisins var notað til að spá
fyrir um fjölda virkra sprautufíkla á tímabilinu 2010–2020.
Mynd 2. Hlutfallsleg breyting á fjölda HIV-nýsmita meðal sprautufíkla í HIV-
faröldrum í fjórum löndum.6–8 Y-ás er kvarðaður sem margfeldi af meðalfjölda nýsmita
þriggja ára fyrir upphaf faraldurs.