Læknablaðið - 01.07.2014, Blaðsíða 21

LÆKNAblaðið 2014/100 389
R a n n S Ó k n
landi.14 Jafnframt kom umtalsverð óánægja fram í svörum við ein­
stökum spurningum. Til dæmis í kvarðanum um eftirfylgni (sér­
sniðnar spurningar) gáfu allar fjórar spurningarnar til kynna að
yfir 20% sjúklinga væru óánægðir. Meðal spurninga innan þessa
kvarða var til dæmis fullyrðingin „Ég fékk fullnægjandi skýringar
á einkennum mínum“, sem 27% voru ósammála eða mjög ósam­
mála. Það að meira en fjórðungur telji sig ekki hafa fengið full­
nægjandi skýringar á einkennum sínum virðist nokkuð hátt hlut­
fall. Þó að bráð hjartavandamál hafi verið útilokuð kann að vera
að í ákveðnum tilvikum hafi ekki tekist að finna aðrar skýringar
á einkennum sjúklings. Það má einnig vera að veittar útskýringar
hafi ekki skilist eða kunni að hafa gleymst,29 sér í lagi ef einkenni
gerðu ekki aftur vart við sig eftir útskrift. Rík áhersla er lögð á
að ljúka rannsóknum á sjúklingum meðan þeir eru á Hjartagátt­
inni og því er oft ekki talin þörf á endurmati eftir útskrift. Þá eru
margir þeirra sem fyrir voru með þekktan hjartasjúkdóm þegar í
reglubundnu eftirliti hjá hjartalækni. Sjúklingum fannst þó eftir­
fylgni mála þeirra eftir útskrift vera ábótavant og að þeir fengju
ekki nægilega miklar upplýsingar, til að mynda um hvaða lífsstíls­
breytingar gætu gagnast þeim. Þessar niðurstöður gefa því ein­
dregið til kynna að huga þurfi betur að útskriftarferlinu og þörf
fyrir eftirfylgd eftir útskrift. Staðlað verklag og notkun gátlista eru
aðferðir sem gætu komið að gagni. Þá er mikilvægt að sjúklingar
fái skriflegar upplýsingar um greiningu auk leiðbeininga varð­
andi meðferð og eftirlit. Athyglisvert er að niðurstöður okkar eru
samhljóða niðurstöðum þjónustukönnunar sem framkvæmd var
á Landspítala árið 2012 og leiddi í ljós að sjúklingar voru einkum
óánægðir með atriði er sneru að útskrift þeirra.26
Um 20% voru ósammála því að aðgengi að heilbrigðisþjónustu
á Íslandi sé gott og kemur það nokkuð á óvart þar sem skipulag
heilbrigðisþjónustunnar miðar að því að allir eigi jafnan rétt á
þjónustu þegar á þarf að halda. Vera má að langur biðtími eftir
ákveðnum þáttum í heilbrigðisþjónustunni hafi áhrif á þetta svar­
hlutfall. Það kann einnig að vera að eftir efnahagshrunið 2008 hafi
biðtími eftir þjónustu, til dæmis í heilsugæslu, aukist en sá biðtími
hefur talsvert vægi þegar einstaklingar meta hversu gott aðgengi
er að heilbrigðisþjónustu. Útgjöld sjúklinga voru einnig úr hófi
að áliti margra og gæti það átt þátt í áliti þeirra á takmörkun á
aðgengi.30,31
Að sama skapi töldu margir að kreppa væri í heilbrigðisþjón­
ustunni vorið 2012. Verulega hefur þrengt að fjárframlögum til
heilbrigðismála á allra síðustu árum og gæti þetta álit þátttakenda
bent til þess að niðurskurðurinn hafi bitnað á notendum þjónust­
unnar. Því er ef til vill tímabært að stjórnvöld endurskoði stefnu
sína varðandi fjárveitingar til heilbrigðismála.
Ekki eru allir á einu máli um hve góður mælikvarði upplifun
eða viðhorf sjúklinga er á gæði veittrar heilbrigðisþjónustu. Ýmsar
rannsóknir hafa sýnt að ánægja sjúklinga tengist lægri endurkomu­
tíðni, betri meðferðarheldni og lægri dánartíðni á sjúkrahúsi27,28,32
en á hinn bóginn sýndu niðurstöður nýlegrar bandarískrar rann­
sóknar að ánægja sjúklinga hafði ekki tölfræðilega jákvætt sam­
band við lifun þeirra og að sambandið væri mögulega neikvætt.33
Góð eða slæm samskipti geta þó haft afgerandi áhrif á upplifun
sjúklinga af gæðum þjónustu og árangur meðferðar.34­36 Þannig
gætu sjúklingar talið þjónustu vera ágæta þrátt fyrir mikla tækni­
lega annmarka, ef samskipti þeirra við heilbrigðisstarfsfólk eru
góð. Rannsókn okkar var ekki ætlað að mæla tæknileg og fagleg
gæði þjónustu heldur einungis upplifun sjúklinga af samskiptum
við heilbrigðisstarfsfólk. Neytendaupplifun skiptir miklu máli til
að tryggja að þjónustan sé nýtt en það er fagaðila að meta raun­
veruleg gæði hennar.
Talsvert framboð er á spurningalistum sem mæla ánægju sjúk­
linga.16 Þeir eru mjög mismunandi og gjarnan sniðnir að ákveðn­
um hópum sjúklinga eða aðstæðum. Sumir eru almennir og aðrir
sértækari. Ekki er óalgengt að nýir spurningalistar séu samdir til
að kanna ánægju, ef til vill án þess að hyggja að því hvort þegar séu
fyrirliggjandi listar þar sem próffræðilegir eiginleikar hafa verið
kannaðir.37 Þetta er í fyrsta skipti sem spurningalistinn PSQ­III
er notaður á Íslandi þó ekki væri notast við alla kvarða hans að
þessu sinni. Þrátt fyrir að PSQ­III hafi verið prófaður víða erlendis
geta aðstæður verið mismunandi og má alltaf búast við einhverri
skekkju samfara þýðingu spurningalista yfir á annað tungumál.
Jafnframt verður að hafa í huga að menningarlegur munur kann að
vera á þátttakendum í mismunandi löndum. Því er þessi rannsókn
kannski ekki fyllilega sambærileg við hliðstæðar rannsóknir í
öðrum löndum. Ekki var vitað fyrirfram hvernig spurningalistinn
virkaði hér á landi en það virðist hafa tekist nokkuð vel til því bæði
innra samræmi og þáttagreining komu mjög vel út og einkunnir
fyrir einstaka kvarða PSQ­III voru á bilinu 6,6­7,4 sem er svipað og
erlendar rannsóknir hafa sýnt.14,17,19 Rannsókn okkar væri þó vert
að endurtaka og mætti eflaust aðlaga listann enn betur að aðstæð­
um þess sjúklingahóps sem verið er að rannsaka. Fleiri rannsóknir
sem notast við sama spurningalista gætu einnig skapað möguleika
á samanburði sem segði mun meira um gæði þjónustu hér á landi
en samanburður við erlendar rannsóknir.
Svarhlutfallið í rannsókninni var tæplega 60% sem telst viðun­
andi. Rannsóknir sem óska eftir svörum einstaklinga við spurn­
ingalistum eru því miður sjaldan með hátt svarhlutfall og eykur
það líkur á að hópurinn sem svarar sé ekki sambærilegur við þýðið
í heild. Sú var einnig raunin í þessari rannsókn þar sem marktækur
munur var á aldri þátttakenda og þeirra sem ekki tóku þátt. Ald­
ursbilið var þó breitt í báðum hópum og við teljum ekki að þetta
veiki niðurstöður okkar. Loks takmarkast rannsókn okkar af því
að hún náði aðeins til lítillar og afmarkaðrar einingar innan heil­
brigðisþjónustunnar og því er ekki hægt að yfirfæra niðurstöður
okkar á aðrar starfseiningar.
Lokaorð
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna glögglega að fólk virðist
nokkuð ánægt með þjónustuna á Hjartagátt Landspítala. Það sem
helst virðist skorta eru eftirfylgni og útskýringar á einkennum
sem leiddu til heimsóknarinnar. Rannsóknin gefur því góðar vís­
bendingar um hvaða þætti þessarar tilteknu þjónustu þarf að efla.
Þýðing okkar á spurningalistanum PSQ­III reyndist vel og þar
af leiðandi gæti þessi listi reynst gagnlegur við hliðstæðar rann­
sóknir á þjónustu annarra eininga innan heilbrigðiskerfisins.