Læknablaðið - 01.03.2015, Blaðsíða 39

Einkenni þessara sjúkdóma eru ekki mjög
sértæk og lýsa sér með háum hita, bein-
og liðverkjum og stundum útbrotum.
Mjög erfitt eða ómögulegt er að greina á
milli þeirra út frá einkennum. Staðfesting
byggir algjörlega á greiningu á rann-
sóknarstofu. Engin lyf eru þekkt sem bæla
veirufjölgunina og er því stuðningsmeð-
ferð helsta úrræðið. Veikin gengur yfir en
getur þó skilið eftir sig langvinna fylgi-
kvilla, svo sem langvinnar liðbólgur.“
Af smitsjúkdómum sem komið hafa
fram á síðustu áratugum og haft gríðarleg
áhrif á heimsbyggðina nefnir Magnús
HIV og alnæmi sem besta dæmið. „Þessi
sjúkdómur hefur ekki aðeins haft áhrif á
læknisfræðina heldur á samfélög manna
um heim allan. HIV hefur breytt sýn
manna í svo margvíslegum skilningi,
allt frá grunnrannsóknum á sviði sam-
eindaveirufræði til klínískrar læknisfræði,
lyfjaþróunar og yfir í pólitíska umræðu
um misskiptingu og menntun á heimsvísu.
Þá má nefna annað dæmi, SARS–heilkenni
sem kom fram í árslok 2002 og lýsti sér
með alvarlegri lungnabólgu og öndunar-
bilun og hafði mikil áhrif en tókst ótrúlega
vel að bæla niður. Erindi Birgis Jóhanns-
sonar á málþinginu fjallaði einmitt um
skyldan sjúkdóm, MERS, sem kom fram á
Arabíuskaganum árið 2012 og lýsir sér með
mjög alvarlegri öndunarfærabilun líkt og
SARS. Veirurnar sem valda SARS og MERS
eru afbrigði Koronaveira sem almennt eru
tiltölulega meinlitlar í mönnum, en þarna
hafa komið fram tvö afbrigði sem valda
alvarlegum sýkingum, flestöllum á óvart.
Líklegast er talið að MERS-veiran hafi
smitast frá leðurblökum – hugsanlega með
milligöngu úlfalda – og yfir í menn, þó
ekki séu öll kurl komin til grafar varðandi
uppruna hennar.“
Lyfjaónæmir berklar eru áhyggjuefni
Haraldur Briem sóttvarnalæknir fjallaði
um viðbrögð alþjóðasamfélagsins við
nýjum smitsjúkdómum en þar skiptir
mestu að eftirlit og viðbrögð séu samræmd
því það hefur lítið að segja þó eitt land
bregðist við ef aðrir loka augunum fyrir
vandamálinu. Ef lönd hafa ekki nægi-
lega sterka innviði er hætt við að smit-
sjúkdómar geti breiðst út, eins og vel er
þekkt úr sögunni. Gott dæmi um þetta er
útbreiðsla berkla í fyrrum Sovétríkjunum
eftir fall kommúnísmans. „Þá veiktust allir
innviðir, til dæmis berklavarnir, meðferð
berklasjúklinga og eftirlit. Á mjög skömm-
um tíma voru komnir fram lyfjaþolnar
berklabakteríur vegna þess að berkla-
sjúklingar tóku lyfin sín stopult eða luku
ekki meðferð. Þannig stuðlaði ástandið að
þróun ónæmra berklabaktería sem hafa
dreifst víða.“
Magnús er ómyrkur í máli þegar hann
lýsir því ástandi sem skapaðist á 10. áratug
síðustu aldar þegar fjölónæmir berklar
náðu sér á strik í Rússlandi og fyrrum
Sovétlýðveldunum.
„Fólk með berklasmit og ósmitaðir
voru vistuð saman í fangelsum og sjúkra-
húsum án viðeigandi meðferðar eða sótt-
varna. Fólkið hóstaði hvert ofan í annað og
þannig var stuðlað að hámarksútbreiðslu
sem hélt áfram eftir útskrift, því þá var
veikt ómeðhöndlað fólk úti í samfélaginu
sem stóð kannski á götuhornum í stór-
borgunum og hóstaði framan í sam-
borgarana. Þetta dæmi minnir á hversu
mikilvægt er að ná til þeirra sem stjórna
ef takast á að hindra útbreiðslu alvarlegra
sjúkdóma og að alþjóðasamfélagið hafi
með sér samstarf í því efni.“
Magnús segir að nýlega sé komin út
skýrsla Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar,
WHO, um stöðu berkla í heiminum og hún
sé um margt jákvæðari en fyrri skýrslur.
„Flestöll lönd í heiminum taka nú þátt í
„Minni kynslóðanna nær
ekki langt aftur þegar
um gamla sjúkdóma er
að ræða, fólk þekkir ekki
lengur alvöru málsins ef það
hefur ekki þurft að horfast
í augu við afleiðingar sjúk-
dómanna,“ segir Magnús
Gottfreðsson sérfræðingur í
smitsjúkdómum.
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
LÆKNAblaðið 2015/101 159