Læknablaðið - 01.03.2015, Blaðsíða 46

166 LÆKNAblaðið 2015/101
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
hann getur sjálfur lagt af mörkum í með-
ferðinni og upplifir betri líðan fylgjandi
reglulegri hreyfingu, er það mjög gefandi
fyrir bæði lækninn og sjúklinginn.
Grundvallaratriði varðandi hreyfiseðla
er áhugi beggja aðila, bæði læknisins
og sjúklingsins. Það þarf oft grundvall-
arbreytingu á hugarfari sjúklings til að
virkja hann í hreyfingu. Hreyfingarleysi er
landlægt hér sem annars staðar á Vestur-
löndum og rannsóknir benda til að meiri-
hluti íbúa hreyfi sig minna en almennt er
ráðlagt og allstór hluti stundar enga hreyf-
ingu. Okkar sjúklingar eru langflestir í
þessum hópum og þurfa því hvatningu og
stuðning við að breyta lífsstíl og byrja að
ástunda reglulega hreyfingu.“
Jón Steinar segir sjúklinga sem þurfa
á hreyfingu að halda vera ólíka innbyrðis
og þurfa á mismunandi ráðleggingum að
halda.
„Það má skipta sjúklingunum í þrjá
hópa þegar kemur að hreyfingu. Einn
hópurinn er alls ekki til í að takast á við
sinn sjúkleika með reglulegri hreyfingu,
annar segist þegar vera að hreyfa sig og
því ekki þurfa á aðstoð að halda og þriðji
hópurinn er tilbúinn að fá aðstoð við að
nýta hreyfingu sem meðferð með aðferða-
fræði hreyfiseðilsins. Staðreynd er að fólk
er almennt ekki mjög upplýst um hversu
stór áhættuþáttur hreyfingarleysi er og
hversu mikil áhrif regluleg hreyfing getur
haft á sjúkdóminn og horfur sjúklingsins.
Það þarf því að koma til miklu meiri og
markvissari fræðsla um gildi hreyfingar
fyrir heilsu fólks, sérstaklega sem hluta af
meðferð sjúkdóma. Líklega þarf sameinað
átak margra aðila í samfélaginu, fjölmiðla,
heilbrigðisyfirvalda, félagasamtaka og
aðila á vinnumarkaði til að upplýsa um
þetta. Hreyfingarleysi er einn af stærstu
áhættuþáttum fyrir vanheilsu á Íslandi
í dag. Langflestir okkar sjúklinga eru að
hefja skipulagða hreyfingu í fyrsta skipti
í mörg ár og þurfa því mikla hvatningu
til að gera svo mikla breytingu á lífsstíl
sínum.“
Hreyfistjórinn skipuleggur hreyfinguna
„Hreyfiseðillinn er settur upp eins og til-
vísunareyðublað sem læknirinn fyllir út
og er aðgengilegur í Sögukerfinu fyrir þá
sem eru tengdir við það. Læknirinn setur
inn ábendingar til hreyfistjórans, sjúkra-
þjálfarans sem læknirinn bókar sjúk-
linginn í viðtal hjá. Hreyfistjórarnir eru
um 20 talsins í 3,5 stöðugildum, víða um
landið og eru allt mjög reyndir sjúkraþjálf-
arar með sérstaka þjálfun í svokölluðum
áhugahvetjandi samtölum. Slíkt viðtal er
lykilatriði. Þetta viðtal er í rauninni eina
skiptið sem hreyfistjórinn og sjúklingur-
inn hittast. Hreyfistjórinn leggur mat á
líkamlegt ástand sjúklingsins og útfrá því,
þeim sjúkdómi sem hrjáir viðkomandi,
og út frá hans aðstæðum og áhugahvöt
gerir hreyfistjórinn einstaklingsmiðaða
áætlun um hreyfingu fyrir sjúklinginn. Til
að gera sem besta áætlun, sem tekur mið
af bestu þekkingu, hefur hreyfistjórinn
til hliðsjónar mjög ítarlegt sænskt rit,
FYSS (Fysisk aktivitet i sjukdomsprevention
och sjukdomsbehandling). Þar hafa verið
teknar saman upplýsingar og gögn um
bestu „uppskrift“ hreyfingar sem með-
ferð tiltekinna sjúkdóma. Meðal annars
tímalengd hreyfingar, tíðni og ákefð. Með-
ferðin er þannig miðuð við bestu fáanlega
þekkingu sem er í boði í dag. FYSS-bókin
kom fyrst út árið 2003, endurútgefin 2008
og ný útgáfa með nýjustu heimildum mun
koma út á þessu ári. Hreyfistjórinn stofnar
síðan aðgang fyrir sjúklinginn að forriti
sem við höfum þróað á þessum árum í
samvinnu við tölvunarfræðing, og er eins
og konar hreyfidagbók sjúklingsins. Þar
færir hann inn með einföldum hætti þegar
hann hreyfir sig samkvæmt forskriftinni
og hreyfistjórinn fylgist með og gefur
ráðleggingar og hvatningu eftir því sem
áætluninni vindur fram. Ef sjúklingurinn
fer undir 70% af áætluninni lætur for-
ritið hreyfistjórann vita og hann hefur þá
samband við sjúklinginn. Markmiðið við
hönnun forritsins var að það væri ofur-
einfalt í notkun, myndrænt og hvetjandi.
Það hefur reynst mjög vel og það eru
fáir sem ekki geta notað það en einnig er
hægt að skrá hreyfingu í gegnum ákveðið
símanúmer. Hreyfistjórinn sendir lækn-
inum skýrslu á þriggja mánaða fresti um
hreyfinguna en rétt er að undirstrika að
ávísandi læknir er að sjálfsögðu ábyrgur
fyrir hinu læknisfræðilega eftirliti.
Hreyfiseðlinum fylgir ekki fjárhags-
legur ávinningur svo sem kort í líkams-
rækt. Við erum í langflestum tilfellum
með einstaklinga sem eru að fara úr engri
hreyfingu í einhverja hreyfingu. Göngur,
sund, sundleikfimi, hjólreiðar eru oftast
hreyfiúrræðin sem beitt er. Það er viss
skortur á tiltölulega léttum hreyfiúrræð-
um í hópum en við bindum vonir við að
þeim fjölgi.“
Jón Steinar nefnir að lokum að sam-
félagslegi þátturinn við að gera borgur-
unum kleift að stunda hreyfingu í sínu
nærumhverfi sé gríðarlega mikilvægur.
„Skipulag borga og bæja með möguleika
til gönguferða, hjólreiða, sundiðkunar og
almenningssamgangna eru stór þáttur í
að skapa aðstæður fyrir sjúklinga til að
stunda hreyfingu sem hluta af meðferð.
Þar hefur sannarlega margt verið gert og
í tengslum við innleiðingu hreyfiseðla á
landsbyggðinni höfum við átt fundi með
bæjaryfirvöldum víða um land og mætt
miklum áhuga þeirra á þessum málum.
Það á eftir að ráða miklu um framtíð
hreyfiseðla að samfélögin komi til móts
við þarfir þeirra íbúa sem sannarlega geta
bætt heilsu sína með reglulegri hreyf-
ingu.“