Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Qupperneq 18

8
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Jiannig byggð, að öll sæti séu í raun réttri jafn góð, þótt þau séu liöfð mis-
munandi dýr. Efri pallsætin í „þjóðleikhúsinu" eru til dæmis mjög óhentug,
og liggja svo hátt, að þau samsvara fátæklingapöllum í úreltum leikhúsum
frá tímum aðalsvaldsins; aðeins nokkur hluti leiksviðsins sést úr þessum sæt-
um. Oskiljanleg mistök eru það, að ekki skuli hafa verið gert ráð fyrir hljóm-
sveitarrúmi í „þjóðleikhúsinu". Gryfja sú, þröng og óheyrilega djúp, sem út-
búin hefur verið framan við sviðið, virðist hafa einhvern allt annan tilgang.
Sérfróðir menn telja miklum erfiðleikum hundið að gera hljómsveitarrúm í
leikhús þetta og jafnvel ekki hægt, nema með tilfærslu á burðarstoðum leik-
sviðsins. En leikhús án hljómsveitarrúms mundu menn aldrei reisa nú á tím-
um. Annað atriði sízt ómerkilegra hljóta allir leikarar og leikstjórar að reka
augun í, þegar þeir skoða húsið innan, og það eru hinir ógurlegu veggir, 60
til 70 cm. þykkir, sem umlykja leiksviðið og hljóta að tefja allt starf á bak
við tjöldin. Vinnustofa leiktjaldamálara er svo lág undir loft, að ekki er hægt að
reisa tjöldin upp meðan unnið er að þeim, og mun erfitt að finna listamann,
sem sættir sig við þau vinnuskilyrði. Eins atriðis má enn geta, þótt ekki snerti
beinlínis nothæfi hússins, en það eru hvelfingarnar. Nútímameistarar leitast
við að gera hvelfingar stórhygginga sem léttastar, en hér hefur verið dengt
kynstrum af járnbentri steinsteypu í hvelfingarnar og sett síðan í hana kant-
að grjót tilbúið, sem á að vera stæling á „íslenzku“ stuðlabergi, (mætti
skjóta því hér inn, að myndanir í grjóti eru þjóðernislausar). Af riti sem
byggingameistarinn, hr. Guðjón Samúelsson, hefur gefið út með titlinum
„íslenzk byggingarlist" (sérprentun úr Tímariti V. F. I. 1933), en það eru
lýsingar á nokkrum húsum eftir sjálfan hann, verðut* ekki séð, að þegar hann
gerði uppdrátt „þjóðleikhússins" hafi hann fyrst og fremst haft leikhús í
huga, heldur einkum verið um það hugað að gera „einskonar ævintýraborg,
einskonar álfakonungshöll“. Hann segir orðrétt: „Því þá ekki að húa til ein-
hverja klettaborg yfir allt það ævintýralega líf, sem sýnt er á leiksviði". Um
slíka athugasemd er ekki annað að segja en það, að fyrr getur natúralisminn
orðið plága en byggingarmeistarar taki upp á að líkja eftir klettum, þegar
þeir byggja nútíma menningarstofnanir.
Allir, sem eitthvert skynbragð bera á leikhússstarfsemi, eru á einu máli um,
að betra væri að reisa nú nothæft og fallegt leikhús, miðað við tækni, þarfir
og hugmyndir nútímans, á fögrum og heppilegum stað, fyrir miljónir króna
heldur en kasta þeim í að fullgera byggingu, sem svarar ekki betur kröfum
manna um leikhús en þessi gerir.
Mætti ég að lokum taka það fram, að skoðanir þær, sem hér eru fram
bomar um „þjóðleikhúsið11, eru ekki sérstakar einkaskoðanir mínar, lieldur
niðurstaða af umræðum, sem ég hef átt um þetta efni, bæði við ýmsa helztu
byggingarmeistara landsins og ýmsa gáfaða áhugamenn byggingarlistar; hafa
reyndar sumir látið í ljós opinberlega gagnrýni sína á þessari byggingu. Eg
lief í grein þessari kappkostað að gerast í senn talsmaður almennings og sér-
fræðinga í rnálinu. Hinsvegar vil ég taka mönnum vara fyrir að halda, að ég