Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Side 34

24
TÍMARIT MALS OG MENNINGAR
liðu fram, að koma á fót almennri herskyldu. Herir 18. aldar, herir
hins gamla þjóðfélags aðals og einveldis, voru skipaðir málaliðs-
mönnum, sem ýmist voru keyptir eða kúgaðir til herþjónustu. Þeir
gengu til víga í stirðum, þéttskipuðum fylkingum, svo að auðvelt
væri að hafa gát á að þeir tækju ekki á rás. Hinir ungu herir borg-
arastéttarinnar börðust í laustskipuðum riðlum. Það þurfti ekki að
herja þá til bardaga, því að þeir börðust fyrir frelsi stéttar sinnar.
Slíkir herir hröktu málalið Breta á brott úr nýlendum Norður-
Ameríku og stofnuðu Bandaríkin. Slíkir herir vörðu frönsku bylt-
inguna gegn ásókn hins evrópska afturhalds og unnu sigrana, sem
Napóleon varð frægastur fyrir. Og það voru alþýðuherir og skæru-
liðar Evrópuþjóða, sem hrundu oki Napóleons af álfunni. Það var
ekki fyrr en þjóðhöfðingjar meginlandsins leituðu ásjár hjá alþýð-
unni og brýndu þjóðfrelsistilfinningu hennar, að vígvél Napóleons
varð moluð. Rússneskir bændur og skæruliðar hröktu stórher
Napóleons, kalinn og helsærðan, út úr Rússlandi 1812. Alvaldi
Rússlands, Alexander I., launaði þeim lífgjöfina í þakkarávarpi til
rússnesku þjóðarinnar tveim árum síðar með svofelldum orðum:
„Bændurnir, Vorir trúu þegnar, munu hljóta laun sín hjá Guði.“
Vorið 1813, nokkru fyrir fólkorustuna hjá Leipzig, er Napóleon
beið hinn mikla ósigur fyrir þeim alþýðuöflum, er hann hafði sjálf-
ur magnað, hét Friðrik Vilhjálmur III. Prússakonungur þegnum
sínum þjóðfrelsi og frjálslyndri stjórnarskrá. Það heit var ekki
efnt, og þýzka þjóðin var kúguð og tvístruð enn sem fyrr áratugum
saman. Fórnir hennar voru unnar fyrir gýg, og þýzka skáldið Julius
Mosen spurði hina ókunnu hermenn, sem fallið höfðu í valnum
hjá Leipzig:
Was fraget ihr, Todesgenossen,
die ihr da unten ruht;
Was half es, dass geflossen
soviel von rotem Blut ?.
Þjóðfrelsisstríð Evrópu gegn alræði Napóleons eru sígilt dæmi
um baráttu alþýðlegra framsóknarafla í bandalagi við afturhalds-
sama valdhafa. Slíkt bandalag er réttmætt, sjálfsagt og óumflýjan-
legt undir vissum sögulegum skilyrðum, en sögulegur árangur þess