Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Síða 72

62
TIMARIT MALS OG MENNINGAR
ingu á verÖlagi og þá auðvitað í sömu steínu.1) Ef þetta hefði ekki
verið skilningur hans, þegar hann skrifaði ritdóminn, hefði lionum
ekki dottið í hug að saka dómprófastinn um vanskilning á kvantí-
tetslögmálinu fyrir að halda því fram, að vöruverð í Ráðstjórnar-
ríkjunum gæti ekki breytzt eftir upphæð þess gjaldeyris, sem er í
umferð. Nú hefur G.Þ.G. verið bent á það, að í Ráðstjórnarríkjun-
um allmörg síðustu árin fyrir styrjöldina og bæði þar og í öðrum
styrjaldarlöndum nú að undanförnu hefur verðlag yfirleitt verið
ákveðið með stjórnartilskipunum, þannig að það verður ekki fyrir
neinum áhrifum af sveiflum þeim, sem óneitanlega hafa orðið á
gjaldeyrismagninu. Honum hefur verið á það bent, að eftir að
þeirri þróun hafði farið fram hér á íslandi, að seðlavelta tífaldað-
ist eða rúmlega það, á meðan verðlag þrefaldaðist eða því sem
næst,2) gerðist það, að verðhækkunin var stöðvuð með stjórnar-
ráðstöfunum í lok ársins 1942, og verðlag fór jafnvel heldur lækk-
andi um skeið, jafnframt því að vexti seðlaveltunnar hélt enn á-
fram, að minnsta kosti til loka ársins 1943. Samt sem áður leyfir
G.Þ.G. sér að standa framan í alþjóð og staðhæfa, að kvantítets-
lögmálið sé algildur sannleikur, shr. orð hans hér á undan: „Ég
.... sýndi fram á, að það (kvantítetslögmálið) hlyti að vera í gildi
í hvaða hagkerfi sem væri, jafnt í Rússlandi sem annars staðar“.
I rauninni getur þetta ekki talizt sérstaklega mikil kurteisi við les-
endur. Ekki kæmi mér það á óvart, þó að G.Þ.G. bæri næst fram þá
1) Þetta er, segi ég, hinn rétti skilningur á merkingu lögmálsins. Þar með er
auðvitað ekkert um það sagt, hvort sú merking, þ. e. lögmálið sjálft, sé rétt
eða ekki.
2) G.Þ.G. reynir að bjarga sér á því liálmstrái, að mér hafi orðið á sú
skyssa að nota vísitölu framfærslukostnaðar sem mælikvarða á heildarverð-
lagið. Hann á auðsjáanlega við það, sem er margra skoðun, að raunveruleg
verðhækkun hafi orðið meiri en vísitalan sýndi. Raunar tek ég þetta til greina
að nokkru með því að segja, að verðlag muni hafa þrefaldazt eða því sem
næst. G.Þ.G. telur sýnilega, að raunveruleg verðhækkun hafi orðið ennþá
meiri, og skal ég ekki andmæla þeirri skoðun hans, þó að ég hafi ekki viljað
fullyrða neitt um það í fræðilegri rökræðu, sent er óviðkomandi allri dægur-
pólitík. En þrátt fyrir þetta hýst ég ekki við, að G.Þ.G. vilji halda því fram,
að raunverulegt verðlag muni hafa tífaldazt frá árinu 1939. — Hitt, sem
G.Þ.G. segir til staðfestingar því, að ég hafi misskilið þýðingu þess, sem fjár-
málaráðherrann sagði, sýnist mér vera hrein endileysa.