Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Page 85

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
75
legum efnum. Hún stjórnaði leikjum þeirra, hvar sem hún fór. Og hún leysti leik-
systkini sín úr viðjum skelfilegrar hjátrúar, óttanum við Orminn mikla, með því
að benda þeim á, að hann væri alls ekki lifandi óvættur, heldur „bara úr
gúmmíi". Hún átti hvorki meira né minna erindi lil Reykjavíkur en að „drepa
Orminn“. Það er merkileg og heillandi saga um barnsaugu, sem ekkert getur
vilt sýn, — ef til vill spámannleg saga, þótt hún sé ekki rituð í spámannsstíl,
um örlög ýmissar nútíðarhjátrúar, sem getur átt eftir að lenda í sama háskan-
um sem hin gamla. — Margt annað segir Þórbergur frá skiptum þeirra Skottu,
sem hér er ekki unnt að minnast á.
Síðari tíma menn munu sjá það betur en nú er almennt skilið, að Bréf til
Láru var nýjung í íslenzkum bókmenntum, sem að sumu leyti markar tíma-
mót, og sérstaklega vegna frumlegs stíls og frásagnartaka. Og samt er þegar
svo komið, að seinni hókum Þórbergs er helzt fundið það til foráttu, að þær
jafnist ekki á við — Bréf til Láru. Má kalla virðingarvert, að jafnvel mestu
skynleysingjar á menn og menntir samtímans skuli renna grun í gildi Bréfs-
ins eftir aðeins tuttugu ár. Því skyldi enginn örvænta, að þeir verði farnir
að lesa Islenzkan aðal og Ofvitann sér til sálubótar, ef þeir lifa svo sem
seytján ár enn undir guðs þolinmæði. En því fólki, sem hefur orðið snortið
af þeirri hjátrú, að Þórbergi væri að fara aftur, — er kaflinn um Viðfjarðar-
skottu holl inntaka. Ilann er fljótlesinn, þrjátíu litlar blaðsíður. Efnið er
engum ofraun að melta, því að þetta er einföld og óbrotin saga af barni.
Þar gerist ekkert furðulegt, þótt Skotta virðist óvenjulegt barn, en öll börn
eru óvenjuleg, ef fullorðna fólkið kynni að sjá það. Stíllinn er sniðinn að
efninu, sögustíll og skemmtistíll í senn. Helzt kann að vera hætta á því, að
lýsing Skottu láti of lítið yfir sér til þess að menn gefi gaum að vandanum
að rita hana. En ég er ekki í vafa um, að þessi litli þáttur er ein af ósvikn-
ustu perlum frásagnarlistar í síðari tíma bókmennlum vorum. Sérstök ástæða
er til þess að biðja almenning að láta hvorki nafn bókarinnar né ótta við
drauga eða draugatrú fæla sig frá því að lesa hann. Ilann er einn margfald-
lega bókarverðsins virði, hvað sem hverjum einum kann að finnast um öll
hin undrin, sem á eftir fara.
Sigur&ur Nordal.
LjóSræn skáldsaga
Ólafur Jóh. Sigurðsson: FJALLHD OG DRAUM-
URINN. Saga. Heimskringla h.f. Reykjavík 1944.
— 432 síður.
Parochialismi heitir þessi tegund skáldsögu: söguefnið bundið einni sókn,
þröngu svæði, án umtalsverðrar íhlutunar utan frá. Höfundurinn forðast einn-
ig, bersýnilega viljandi, að láta sögusviðið tákna heiminn, vera mikrókosmos
sem tjáir makrókosmos; sagan leitast ekki við að vera dæmi annars en þess