Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Blaðsíða 40

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ek gisting at þrœlum, mæl þú, at Jöðurr
gangi út.“
Nú kom það að vísu fyrir, að mönnum
þætti óvirðing í því að láta vinnufólk leiða
sig í bæinn. Um þetta segir svo í neðan-
málsgrein í Hænsna-Þóris sögu (ísl. fomr.
III, bls. 28): „Þeim mönnum, sem mikils
háttar voru eða fundu eitthvað til sín, þótti
óvirðing að þiggja gistingu af öðrum en
húsbónda sjálfum.“ — Hið fyrra getur
tæpast átt við Þorgeir, því mikils háttar
maður verður hann ekki talinn, fimmtán
ára gamall, sonur fremur illa þokkaðs smá-
hónda, þó hann væri vel kynjaður í móður-
ætt. Hér er að vísu um að ræða herbragð
hjá Þorgeiri til að lokka Jöður fram, en
höfundi var hægðarleikur að láta Þorgeir
taka öðruvísi til orða, hefði hann ekki
sjálfur álitið hann nokkuð hrokafullan,
enda slær liann aflur á sama streng síðar
í sögunni, og tekur þar af skarið um, að
ekki var herbragðið allsráðandi, en það er,
þegar Þorgeir fer fyrir Ólaf konung norður
á Strandir, í Steingrímsfjörð, að hefna
eins af hirðmönnum hans, bls. 185: „Þórir
... gengur út í dyrrnar ... ok heilsar þeim,
er komnir váru. Þorgeirr tók ekki kveðju
hans ok mælti_____“
Að minnsta kosti tveir staðir enn í sög-
unni varpa ljósi á áðurgreinda lýsingu höf-
undar. Annar lýsir yfirgangssemi, hinn
þverlyndi, ósveigjanleika. I fyrra skiptið er
sagt frá því, hvemig fóstbræður, Þorgeir
hefur orðið fyrir þeim, hafa hvalinn af
Þorgilsi og hans mönnum. Fyrst segir sag-
an, bls. 148: „... berr honum (þ. e. Þor-
geiri) engi hvalföng í hendr, þar sem hann
var kominn, né önnur gœði“. Þá fréttir
hann, hvar Þorgils er að hvalskurði, fer
þangað og segir þeim að láta af hendi eitt-
hvað af hvalnum, annaðhvort það, sem
óskorið var, eða helming af öllu skomu og
óskornu. Góðbóndanum Þorgilsi hefur þótt
ástæðulaust að láta strákana segja sér fyr-
ir verkum, því svo segir Grettla um hann:
„Þorgils var aðdráttarmaðr mikill, ok fór
á Strandir hvert ár; aflaði hann þar hvala
og annarra fanga." — Hann segir Þor-
geiri, hls. 148: „Lítit er mér um at ganga
af hvalnum, en vér erum ráðnir til at láta
eigi lausan þann hlut fyrir yðr, er skorinn
er, meðan vér megum á halda á hvalnum.“
Þorgeirr mælti: „Þat munu þér þá reyna
verða, hversu lengi þér haldið á hvalnum
fyrir oss.“----Eftir þetta lýstur flokkun-
um saman í bardaga, og felldi Þorgeir Þor-
gils og varð sekur skógarmaður fyrir vikið.
Hin frásögnin er um það, þegar Bjarni í
Hundadal tekur hest, sem þar er í hagan-
um, til að ríða fyrir kindur. Reyndist þetta
vera hestur Þorgeirs, en frændur hans á
Reykjahólum voru þá á leið til þings, en
Þorgeir til skips. Höfðu þeir áð skammt
frá Hundadal og héldu síðan heim þangað.
Þorgeiri var fenginn ldyfjahestur að ríða.
Heima á hlaði situr Bjarni á hestinum,
Þorgeir segir honum að stíga af baki. Þeir
ræðast alllengi við. Bjarni, bls. 155: „Ek
mun nú litlu við auka um reiðina, því at
ek mun eigi lengra ríða en heim til dura.“
Þorgeirr mælti: „Þat vil ek, at þú stígir
nú þegar af baki.“ Bjarni segir: „Ekki
mun hestinn skaða, þótt ek ríða heim til
húss.“ Þorgeirr mælti: „Ek vil þessu ráða,
at þú ríðir eigi lengra at sinni.“ — Bjami
skellir skolleyrum við þessu, svo Þorgeir
drepur hann.
Þó einhver óvirðing hafi falizt í því að
láta stela hesti sínum, er það fyrst og
fremst skapgerðin, sem hér ríður bagga-
muninn, ekki siðaformúla. Þorgeir hefur
blygðazt sín fyrir að þurfa að stíga á bak
klyfjahestinum, og mér er næst að halda,
að hann hefði drepið Bjarna, þó sá hefði
stigið strax af baki, ef marka má viðbrögð
hans annarstaðar í sögunni.
Á þremur stöðum er að finna dæmi um
kappsemi þá, sem höf. talar um í lýsing-
30