Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Page 42

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
víg hans og hvernig liann hregzt við' ýmsu
því, sem að höndum ber. Sný ég mér að
þessu tvennu um leið og ég vík nánar að
klausuhöfundi.
Ég minntist áðan á það rask, sem hann
fremdi á sögunni, þegar hann tók að
skjóta inn köflum, sem beina áttu athygli
iesandans að hugdirfsku Þorgeirs. Að mín-
um dómi var þessi góði eiginleiki óþekkt
fyrirbrigði í sögunni áður, þar var Þorgeir
kappsamur vígamaður og heldur ófyrirleit-
inn. Þennan mann vill höfundur sýna á
sem raunsæjastan liátt. Klausuhöfundur er
af öðru sauðahúsi. Ilann er ofstækisfullur
hetjudýrkandi. Hann sættir sig ekki við
liinn fyrri Þorgeir og tekur ákaft að
smeygja inn í söguna lofræðum um hann,
hvenær sem því verður við komið. Hann
vill breyta persónunni úr kappsömum víga-
manni f hugprúða hetju. Flestir fara að
trúa viðbótunum, gera Þorgeir að hetju,
eftir að hafa lesið nokkrar blaðsíður, af-
saka gerðir hans, sem þeim finnst ekki
beint samsvara þeim lofræðum, sem alltaf
skjóta upp kollinum annað veifið.
Tilraun klausuhöfundar mistekst, en
hversvegna? Því er auðsvarað: Hann varar
sig ekki á því, að frumhöfundur liefur
þegar byggt upp alla söguna, allar lýsingar
á vígum Þorgeirs og viðbrögðum með til-
liti til kappseminnar, eða öllu heldur van-
stilltrar vígamennsku, en lætur hann aldrei
drýgja neina hetjudáð, sem vitaskuld var
skilyrði fyrir því að breytingin mætti tak-
ast. Iíonum verður því sú gleymska að
falli að bæta hvergi inn í þáttum, þar sem
Þorgeir fær tækifæri til að drýgja hetju-
dáðir. Ef litið er á Grettlu, er öðru máli
að gegna. Þar liafa atburðirnir sjálfir
gegnsýrzt af hetjuhugmyndum fólks, því
alþýðan tók ástfóstri við Gretti og breytti
smám saman hinni sannsögulegu persónu.
Guðni Jónsson segir þannig í formála fyrir
sögunni: „I þessum frásögnum er komið
langt frá liinni upphaflegu arfsögn. Hún
hefur breytzt í þjóðsagnir, og Grettir sjálf-
ur í þjóðsagnahetju, sem gædd er yfirnátt-
úrulegu afli“ (ísl. fomr. VII, xlix).
Þannig er þessu ekki háttað um Þorgeir.
Alþýðan fann aldrei til neinnar samúðar
með honum né dáði hann úr hófi fram,
hún tók liann aldrei upp á arma sína, og
því eru frásagnirnar í sögunni aðeins um
mislyndan vígamann. Innskot klausuhöf-
undar eru því um allt aðra persónu, Þor-
geir Hávarsson, sem hvergi er til nema í
þessum fáu viðbótarlínum. Hann setur í
hann aðra driffjöður, sem hann kallar hug-
prýði, en tekur úr þá sem fyrir var og hét
kappsemi. En það slæma hendir, að per-
sónan breytist hvergi, láti lesandinn ekki
villa «ér sýn.
Þessa brotalöm á sögunni verður að
sanna með tilvitnunum úr henni sjálfri,
þ. e. sýna á hvaða hátt Þorgeir vegur menn
og við hvaða aðstæður helzt. Kemur það
allt heim og saman við það, sem frumhöf-
undur hafði sagt okkur um manninn.
Sagan segir, að Þorgeir hafi átt sköfn-
ungsexi eina stundar mikla og öflugt fjað-
urspjót. En þá voru sverð ótíð mönnum til
vopnabúnings, segir sagan ennfremur, og
verður þess víða vart í sögum. Þessi tvö
vopn Þorgeirs er vert að hafa í huga og
fylgjast nú með vígaferli lians. Ég tel víg-
in ekki upp í réttri röð, heldur eftir skyld-
leika þeirra innbyrðis. Tilvitnanir tek ég
úr texta Hauksbókar, svo langt sem hann
nær.
Fimmtán vetra gamall vegur Þorgeir
mann í fyrsta skipti, eða þá þreifst starf
upp, eins og Þormóður kemst að orði í
erfidrápunni. Hann vegur Jöður í bæjar-
dyrum eftir nokkrar orðræður; áttu Jöður
og liúskarlar hans dimmt út að sjá. Bls.
130: „Nú er þá varir sízt, þá gengr Þor-
geirr at durunum og lagði spjóti á honum
32