Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Blaðsíða 55

ÞORCEIR HÁVARSSON
Hér fer Þorgeir fram á hvorki meira né
minna en allt þa'ð, sem máli skiptir lifandi
mann, þ. e. mat, eld, svefn, hann á allt undir
högg aff sækja lijá öffrum, lífsskoðun hans
reynist haldlaus frammi fyrir höfuffskepn-
unum. Langi hann til aff vinna frægffarverk
síðar meir, verður hann að sætta sig viff aff
eiga allt undir manna ténaffi effa tortímast
ella. Hann sýnir það að vísu síðar í sögunni,
aff hann er ósmeykur að mæta dauffa sínum,
þegar hann virðist ekki lengur um flúinn,
þegar atvikin hafa hreint og beint lagt upp
í hendurnar á honum tækifæriff til aff svna
hugdirfff; hér á ég viff þaff, þegar hann
hangir í hvönninni og síðar, er hann stend-
ur á skerinu úti fyrir strönd írlands. En
finnist honum ekki ástæða til aff ganga
dauðanum á hönd, eins og hér er um að
ræffa, þ. e. aff búa sjálfur til dauffastundina,
og þá á ég við, aff hann neitaffi því aff biffj-
ast gistingar, en settist undir bæjarvegginn
og yrffi þar úti, þá verffur hann aff gjöra svo
vel aff brjóta odd af oflæti sínu og viffur-
kenna mikilvægi þeirra hluta, sem ekki færa
neinum ódaufflegan orffstír, sem er hiff friff-
sæla líf sjálft. Sú skefjalausa sérhyggja,
sem Þorgeir er fulltrúi fyrir, er merkt dauff-
anum og er afsprengi dauðahyggjunnar, ef
svo mætti kalla, aff dómi skáldsins.
Strax í bernsku verffa frægffardraumar
Þorgeirs fyrir barðinu á raunveruleikanum.
Bls. 15: „Þorgeir Hávarsson sat á vallar-
garffi og sá til þá er faffir hans var veginn."
Bls. 16: „Sveinninn undraffist er faðir hans
var svo auffveldlega dauffur, hafði þó átt við
berserki í Danmörku og fariff báli og brandi
fyrir vestan haf; en sú hafði verið trúa
sveinsins aff faffir hans væri einn mestur
garpur á Norffurlöndum."
Hér hefst harmsaga Þorgeirs Hávarsson-
ar; hún endar úti í Frakklandi, þar sem
liann reikar um í skógi nokkrum, bitinn
höggormi. Bls. 252: „Og nú setur aff honum
klígju og þvínæst harm af því hversu ráðast
vilja þau fræði er hann nam við móffurkné."
Þessir tveir atburðir eru einskonar enda-
stólpar á æviferli Þorgeirs, milli þeirra er
festur söguþráður hans. Þar speglast í höf-
uðdráttum hið sama og sagt er hér: von-
brigði, sem hann lætur sér þó ekki segjast
viff. En ekki síður hin stöðuga viðleitni til
aff samhæfa ímyndaðan heim, sem skáld-
skapur og fjarlægðarrómantík liafa tildrað
upp, raunveruleikanum. Ætla ég nú aff
fylgja Þorgeiri eftir í sögunni.
Höfundur lýsir í upphafi ýmsum viff-
brögðum persónunnar heima á Reykjahól-
um. Þorgeir er þá enn í æsku. Bls. 29 t. d.:
„Svo elskur gerðist Þorgeir aff járni, aff
liann bar heim í rekkju sína ryðjárn, sem
hann fann á förnum vegi, og svaf á því.“
Þegar Þormóður sér hann birtast alvopn-
aðan um bjarta vornótt á Reykjahólum og
spyr hann, hvers vegna hann vaki, segir Þor-
geir, bls. 31: „Fyrir því, svarar hermaffur-
inn, verður mér eigi svefnsamt, aff eg leiði
hug aff þeim mönnum, hvar vera muni nú,
er þess sé verðir aff eg drepa þá.“
Á bls. 46: „Þorgeir Hávarsson kom að
máli við Þorgils frænda sinn í stofu hans
aff Reykjahólum einhvern dag; liann var
gyrffur saxi vondu og hafði spjót í hendi og
bar skjöld fyrir sér.“ — Þorgils spyr hvers
vegna hann heilsi ekki. Bls. 46: „Þaff þyki
mér heldur lítilmannlegur siffur að heilsa
mönnum, mælti Þorgeir Hávarsson. Máttu
lilæa að mér vild þína.“
Þegar Þorgils segir honum, aff meiri far-
sæld sé að vinna „en eigra siiffrá land aff
manndrápum“ (bls. 48), þá tekur Þorgeir
aff vitna í móður sína og gerir þaff síffan til
hinzta dags. Þegar hann kemur frá því að
vega Jöður, segir hann við frænda sinn, bls.
51: „Sýnt er nú hvaff mér duga vopnin
frændi, þótt flösur séu í eggju. Enda hefur
móðir mín þaff mælt aff eg skuli höggva
menn.“
Fara nú hér á eftir nokkur tilsvör Þor-
45