Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Side 46

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
með öllu eftir sigurinn og höfðu þá mótað mjög allan hugsunarhátt fólksins
og skilið eftir mikla reynslu. í borgarastríðinu reyndust þessir samfélagshættir
vel í baráttunni við mannlega óvini, án þeirra hefði kínversk alþýða ekki sigr-
að. Hvers vegna skyldu þeir þá ekki einnig reynast vel í baráttunni við náttúr-
una? Þeir eru sannfærðir um, að án hinna nýju lífshátta í sveitunum hefði
„stökkið mikla“ ekki verið mögulegt.
Og enn kemur fleira til. Frá fornu fari hafa Kínverjar verið félagslyndir og
haft ríka tilfinningu fyrir skyldum sínum til samhjálpar og samvinnu. Æva-
fornar erfðavenjur ættarsamfélagsins hafa aldrei að fullu liðið undir lok í
sveitum Kína. Mao hefur sagt ekki alls fyrir löngu að hvorttveggja sé, að kín-
versk alþýða sé fátæk og að hún sé eins og óskrifað blað. Hvorttveggja sé
henni styrkur í baráttunni fyrir betra lífi. Fátækt fólk vill hreytingar, en óttast
þær ekki, og ómótað fólk á auðveldara með að tileinka sér nýja lífshætti og
nýjan hugsunarhátt. Hið nýja líf fólksins og hinir geysilegu árangrar liafa
leitt til þess, að fólk hefur óbilandi og nærri takmarkalaust traust á stjórn
sinni, Kommúnistaflokknum og hinum nýju þjóðfélagsháttum. Allt þetta hjálp-
ast að til þess að skapa nýjan hugmyndaheim, nýtt siðferðismat, í einu orði
sagt nýja þjóðfélagsvitund meðal þeirra miljóna, sem Kínaveldi byggja. Þetta
fólk lítur ekki sömu augum á hlutina og almenningur á Vesturlöndum, í þeirra
augum er hið vestræna kaupsýslusiðferði beinlínis siðleysi. Fjarri fer því að
menn líti á það sem sjálfsagt, að menn eigi að fá því meira í sinn lilut, sem
þeir afkasta meiru, án tillits til þarfa. Hitt er heldur, einkum í sumum héruðum
Kína, að menn líta á slíkan hugsunarhátt sem skort á siðgæði.
Kínverjar líta á kommúnurnar sem tilraun og fara varlega í alla spádóma
um framtíð þeirra. Ekki er að efa að þetta fyrirkomulag á eftir að taka mikl-
um breytingum á þróunarferli sínum, þegar fullkomnari framleiðsluhættir og
tækni koma til. Kommúnismi framtíðarinnar verður áreiðanlega mjög með
öðrum hætti. Það er líklegt, að með aukinni vélvæðingu í iðnaði og landbún-
aði sveitanna verði minni munur á launafyrirkomulagi í sveit og borg og
meira tillit tekið til afkasta um sinn. Það er líka sennilegt að fjölskyldulífið
skipi meira rúm, þegar fram líða stundir. Samt sem áður virðist mér að það,
sem ég hef séð í Kína, gefi fyrirheit um það, að hér muni gerast það sem ekki
hefur verið gert ráð fyrir áður í fræðikenningum sósíalismans: Að það takisl
að nokkru leyti að hlaupa yfir þróunarskeið sósíalismans eða fyrsta stig
kommúnismans, að því er tekur til veigamikilla atriða í skiptingu lífsgæðanna,
þannig að í sumum efnum leysi kommúniskir samfélagshættir án millistigs
mjög frumstæða samfélagshætti af hólmi.
36