Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Page 57

ÞÆTTIR U M MANNANOFN OG NAFNGIFTIR
4
Eins og áður var drepið á, gerðu
íslendingar í fornöld sér grein fyrir
merkingu flestra nafna, sem jiá tíðk-
uðust hér og voru norræns uppruna.
Og nöfnin eru raunar merkileg heim-
ild um forna menningarsögu vora.
Eftirtektarvert er, hve mörg nöfn
geyma minjar um heiðinn sið. Að
þessu er vikið í kafla einum í fornriti,
og þykir mér tilhlýðilegt að rifja
hann upp. Kaflinn hljóðar á þessa
lund: „Það er fróðra manna sögn, að
það væri siður í fyrndinni að draga
af nöfnum guðanna nöfn sona sinna,
svo sem af Þórs nafni Þórólf eða Þor-
stein eða Þorgrím, — eða sá er Odd-
ur hét, fyrst skyldi heita af hans nafni
Þóroddur sem Þormóður kvað um
og Odd son hans, er liann kallaði Þór-
odd, — eður Þorbergur, Þórálfur,
Þorleifur, Þorgeir. Enn eru fleiri
nöfn dregin af joeim guðum og Ásum,
])ó að af Þór sé flest. Menn höfðu ])á
og mjög tvö nöfn; þótti það líklegt
til langlífis og heilla, þótt nokkrir
fyrirmælti þeim við guðinn, þá mundi
þá ekki skaða, ef þeir ætti annað
nafn.“
Um þenna kafla er það að athuga,
að það virðist hafa verið mjög sjald-
gæft í heiðnum sið, að menn væru
látnir heita tveim nöfnum. Hins veg-
ar barst sú nafnavenja hingað í
kristni, þótt hún yrði ekki algeng fyrr
en á síðustu mannsöldrum. í heiðni
tíðkuðust mjög viðurnefni, sem menn
hlutu á fullorðinsaldri. os samsettu
nöfnin mega að nokkru leyti teljast
tvínefni.
Auk Þórs var nafn Freys notað í
samsettum mannanöfnum og kvenna,
svo sem í nöfnunum Freysteinn og
Freygerður. Gyðjunafnið Eir kemur
fyrir í konuheitinu Eirný, en önnur
goðaheiti munu ekki hafa komið fyrir
í íslenzkum mannanöfnum í heiðnum
sið. Hér skal þess getið, að það tíðk-
aðist ekki fyrr en á síðustu áratugum,
að menn væru látnir heita goðanöfn-
um einum. Nú er farið að skíra börn
hinu ginnheilaga nafni Óðins, og aðr-
ir hafa verið látnir heita nöfnum
Þórs og Freys, og einhverjar Freyjur
hafa sprottið upp á þessari öld.
Gyðjuheitið Sif hefur einnig komizt
í tízku.
Auk þeirra nafna, sem dregin eru
af heitum einstakra goða, eru mörg
önnur tengd við fornan átrúnað. Má
til að mynda minna á nafnaliðina
As-, Ragn- eða Rögn-, Vé- og Álf- í
nöfnunum Ásgeir, Ragnhildur, Vé-
kell og Álfgeir og mörgum fleirum.
Það sýnir ekki síður en mörg önn-
ur einkenni forníslenzkrar menning-
ar, hve sterk hún var, að þessi heiðnu
nöfn skyldu haldast svo vel eftir
kristnitöku, sem raun ber vitni um.
Með kristnitöku varð engin snögg
breyting á nafngiftum þjóðarinnar,
og miklu örari breytingar eru nú að
47