Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Page 90

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ir að vandasamasta framsetningin ali
menn bezt upp til þeirra afreka, er
með máli skuli unnin og jafnvel að
stutt rímnaerindi þjálfi betur til snar-
mannlegrar hugsunar en regluvana
langlokur eða annað orðaskrap. Eins
og sjá má af glefsum þeim sem geymzt
hafa úr fornum lögum voru þau all-
mikið bundin. Mátti þar hver maður
finna hvort betur fór og dró þá sumt
til þess að enn yrði meira af setningi
gert, lausbundin ljóð yrðu æ harðara
greypt í lögbundin ljóðform, þau
þeirra, sem ekki leituðu sér aukins
frelsis í framsetningu. Eru auðdregin
dæmin á meðal tungumálanna um af-
leiðingar þess kjörs. íslenzkan hélt
föllum sínum að vanda en danskan
týndi því, sem henni entist umhirðu-
leysi til og afbakaði annað en tók
lánað frá þýzkunni þegar hana skorti.
Þó skiptir það minna máli í þessu
sambandi, en dýrleiki íslenzkra Ijóð-
mæla jókst. Fornyrðislag féll í gildi
og dróttkvæði tóku við. Utlendir
dansar bárust inn í landið, sumir
gullfagur skáldskapur en laus í reip-
unum. Nýja brumið lokkaði og
breiddist út en Ijóðhefð og skáld-
menning sú er fyrir var tamdi tripp-
in, sjálfir dansarnir festust í formi og
græddu dýrleika, urðu að hringhend-
um. Nú stendur Gaudeamus igitur ís-
lenzkað af dr. Jóni Helgasyni og sóm-
ir sér í bók hans „Ur landsuðri" og
byrjar ó fyrirskipuninni:
„Kætumst meðan kostur er“,
og er það hástuðlað mál, en endar á
afleiðingu leikaraskaparins þessari:
„Gröfin eignast okkur.“
Skáldskapurinn sjálfur, þ. e. hug-
blær sérhvers ritverks — hjartarím-
ið — eins og Stefán frá Hvítadal
nefndi hann, mun fæðast nakinn, en
hann fer ekki langt í næðingum heims-
ins svo búinn. Einn sveipar hann laus-
um slæðum, annar klæðir hann í
spangabrynju og byggir honum að
auki höll til íbúðar. Segja má, að eitt
hæfi þessum, annað hinum og er þá
vel ef báðir lenda á rétta staði og eng-
inn skyldi lastaður fyrir að hafa
ekki getu til að gefa afkvæmi sínu
skrautklæði, má gott heita ef það er
góðrar gerðar sjálft, hverju sem það
klæðist. Þó er sú reynsla fengin með
börn manna að þau komast fleiri til
þroska, sem fá athvarf og umhirðu,
en hin, sem fyrir vanefna sakir eða
annars er ekki séð fyrir sæmilegum
búningi og mætti svo einnig fara með
sálarfóstrin.
Benda má að vísu á Eddukvæðin,
sem eru færri böndum bundin en
margt annað af Ijóðum máls okkar.
en lítt segir af hve mörg önduðust í
æsku af systkinum Orms Stórólfsson-
ar og Grettis, þótt þeir næðu sjálfir
miklum þroska. Erindi Eddukvæð-
anna eru þótt rímið vanti eins og ítur-
vaxnir íþróttamenn, sem leyfist að
ganga fram fyrir mannfjölda og halda
sýningu á líkama sínum og hreyfing-
um hans þótt fáar hylji hann flíkurn-
80