Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Page 99

UMSAGNIR UM BÆKUR
sízt um kynvillu og er glöggt að fommenn
töldu jafnvel augljóslega rakalaus illmæli,
brigzl og skammir, hentug vopn í viðureign
við óvini sína. (Þetta er að vísu iðkað enn
á vorum dögum og hefur jafnvel orðið tölu-
verð framför í þessari íþrótt, a. m. k. mun
flestum nú þykja heldur barnaleg skamm-
aryrði Skarphéðins við Þorkel hák).
Mér virðist auðsýnt að höfundur Ljós-
vetninga sögu hefði getað náð tilgangi sín-
um með tilhæfulausum rógi um kynvillu
Þorvarðs. Þetta illmæli hefur verið og er
enn þess eðiis að sá sem fyrir því verður,
stendur í raun og veru uppi varnarlaus. Að
fornu gátu menn drepið rógberann, — nú
geta menn höfðað meiðyrðamál og fengið
ummælin dæmd dauð og ómerk, — en
hvorttveggja er gagnslaust. En menn gátu
sótt nokkra hugsvölun í hefnd á sama vett-
vangi. Og það er einmitt (eins og áður er
á minnzt) hugmynd Barða heitins að Þor-
varður hafi liefnt sín í Njálu með því að
lýsa þeim feðgum, Þorvarði og Þórði, í
gerfi Valgarðs og Marðar.
En nú hafa menn spurt hvort níð af þessu
tagi hefði getað hitt í mark, þar sem allt er
dulbúið í gerfi fomsögu. B. G. hefur talið
sig eiga svar við þeirri spurningu, þar sem
liann leiðir líkur að því að höfundar Ljós-
vetninga sögu, Olkofra þáttar og Njálu auð-
kenni aðalpersónurnar með ýmsum hætti,
m. a. með bókstafafjölda og jafnvel hljómi
eiginnafna þeirra (og stundum einnig föð-
urnafna). Sumt af þessu er óneitanlega
snjallt, annað athyglisvert eða a. m. k. æði
tilfyndið, — en sumt heldur langsótt og til-
hæfulítið eða ekki (eins og minnzt hefur
verið á hér á undan). En hvað sem líður
einstökum atriðum eða meiri og minni lík-
indum, er auðsætt að þessir hlutir hafa
aldrei getað verið nema til leiðbeiningar
(og til gamans) þeim sem þegar vissu, hvar
fiskur lá undir steini, því að svo hugvits-
samir og getspakir lesendur sem B. G. hafa
ekki verið á liverju strái. En sú er bót í máli
að höfundar sagnanna sömdu þær handa
þeim lesendum einum sem þeir áttu hægt
með að ná til og veita nauðsynlegar skýr-
ingar til að koma þeim á sporið.
I næstu sex ritgjörðum bendir B. G. á
margvísleg rittengsl Njálu við Sturlungu og
fleiri rit og virðist margt af því ótvírætt, en
liitt er aftur á móti vafasamara að þau sýni
að Þorvarður Þórarinsson einn hafi getað
verið hér að verki. Um það skal ekki rætt
nánara hér, því að ekki er ætlunin að taka
af þeim sem áhuga hafa á þessum fræðum
það ómak að mynda sér sjálfir sína skoðun
á þeim hlutum sem eru álitamál.
Þá er komið að þeim kafla sem nefnist
„Málfar Þorvarðar Þórarinssonar". Hann er
tuttugu ára gamall en hefur ekki verið
prentaður áður; er það undarlegt því að B.
G. mun hafa talið hann með mikilvægustu
röksemdunum fyrir því að Þorvarður Þór-
arinsson væri höfundur Njálu. Niðurstaðan
er sú að nú megi benda „á Njáluhöfundinn
með öruggari vissu en þótt staðið hefði á
fornu handriti sögunnar: Bókina hefur
skrifað Þorvarður Þórarinsson". En senni-
lega hefur B. G. talið sig þurfa að athuga
þetta efni betur.
Heimildir um málfar Þorvarðs Þórarins-
sonar eru því miður mjög fáar og að sumu
leyti ekki áreiðanlegar, og í öðru lagi getur
upphaflegt orðfæri og stíll Njáluhöfundar
oft verið vafa undir orpið, eins og varð-
veizlu þeirrar sögu er liáttað. Annars vegar
er hér um að ræða kafla úr sendibréfi frá
Þorvarði Þórarinssyni, sem tekinn hefur
verið upp í Arna biskups sögu (89 orð alls),
en hins vegar ræðustúfar tveir sem lagðir
eru í munn Þorvarði í Þorgils sögu skarða
auk fáeinna einstakra setninga. Ekki er
ástæða til að efa að sendibréfskaflarnir séu
rétt upp teknir í Árna biskups sögu og mun
rétt athugað að ekkert sé því til fyrirstöðu
að þeir og Njála gætu verið verk sama
89