Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 16

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAU
fræjum sem gætu orðið lyklar að
framtíðinni. Gott dæmi um þess kon-
ar leikrit er Mutler Courage eftir
Bertolt Brecht, eða Le Rliinocéros
(Nashyrningurinn) eftir Eugéne Ion-
esco.
Fólkið sækir þangað sem þægindin
eru, segir Morgunblaðið, og á við að
það vilji að fólkið sé þannig. Sið-
ferðilegt ósjálfstæði þjóðar breytist
fljótt í siðferðilega plágu, það höfum
við séð, að hvaða notum koma þá
þægindi? Að hvaða notum koma
þægindi þessum görpum sem vakna
dag einn með grjót í skúffunni sinni
í stað gulls? Þeir ganga út í nóttina,
þeir stíga uppí bílinn sinn, og stefna
til fjalla. En hestarnir sem þeir leita
að vilja ekki þeir finni sig ...
Hin nýja nýlendustefna stórþjóð-
anna virðist meðal annars felast í því
að koma ávallt bakdyramegin. Þær
birtast ekki lengur í krafti stáls,
grimmúðlegar, nei, brosandi séntil-
menn halda glansandi ræður yfir kok-
teilglasi. Ef þessu heldur lengi fram
geta bakdyrnar smátt og smátt orðið
aðaldyrnar.
Þá hefst tímabil öfugmælanna.
Tímabil þegar frelsi merkir ófrelsi,
þegar fegurð er höfð um hið ljóta,
þegar framtak merkir að troða á,
dyggð að gleyma, skylda að vera vit-
orðsmaður, þegar peningurinn verð-
ur mælikvarði alls, líka manna. Þessu
höfum við kynnst. Við höfum kynnst
því hvernig dýr orð bændanna um-
hverfðust í munni borgaranna.
En þetta er einkenni okkar tíma.
Maður sem iðkar leikhús þarf að hafa
skerpt skyn sitt á öfugmælunum ef
leikhús hans á að vera samboðið tím-
anum. Annars getur leikhús hans orð-
ið öfugmælunum að bráð. Eg hygg
að saga Þjóðleikhússins verði tæp-
lega skýrð nema þetta sé haft í huga.
Við höfum líka kynnst fólki sem
kirkjan hafði gildi fyrir. Það var
kirkja bændanna, með paradísarlýs-
ingar sínar, friðþægingarboðskap
sinn. Rómantísk kirkja kyrrstæðs
þjóðfélags. Nú úreldist allt óðar en
það fær gildi. Og kirkjurnar eru tóm-
ar. En einsog íhaldsmenn neita að
rekja nauðir efnahagsmálanna að
neinu leyti til varnarhersins síns —
nauðir sem virðast meðal annars fel-
ast í því að á hverjum tíma er ókleift
að gera sér grein fyrir ástandinu, sér-
fræðingunum tekst ekki að koma
reikningunum saman einsog um sé að
ræða ósýnilegar tölur sem rugla sam-
lagninguna! — þannig neita ríkis-
launaðir prestarnir að rekja nauðir
andans mála, sem að þeirra viti koma
aðallega fram i minnkandi kirkju-
sókn, að neinu leyti til þessa bakdyra-
rjáls stórveldisins. Þó munu vera
dæmi um siðferðilegar plágur í biblí-
unni. Og Jesús Kristur ólst upp með
hersetinni þjóð. Og væri guðlast að
158