Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 44

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
enn minna á orð norska sagnaritarans
Þjóðreks á síðara hluta 12. aldar, en
hann talar um fornan kveðskap ís-
lendinga. Nú mun Þjóðrekur hafa
notað heimildir, sem runnar voru frá
kvæðum skálda Haralds konungs hár-
fagra. En á 12. öld voru dróttkvæði
svo útlend list í Noregi, að kvæði
þeirra Þjóðólfs úr Hvini og Þorbjarn-
ar hornklofa gátu einna helzt talizt
til íslenzkra bókmennta. Því má nærri
geta, að Þjóðrekur hefði látið norsk
skáld njóta þjóðernis síns, ef hann
hefði talið sannlegt, að hin fornu
dróttkvæði væri norsk.
Sennilegt má telja, að dróttkvæða-
listin hafi ekki borizt til Noregs fyrr
en á 8. öld, og því má aldrei gleyma,
að hún hefur verið fárra manna eign.
Er þá langeðlilegast að ætla, að hún
hafi komið fyrst til Svíþjóðar með
aðfluttum þjóðflokki (Herúlum), og
með þeim hverfur hún síðan að mestu
leyti til íslands, þótt örfá skáld hafi
dvalizt áfram við hirð Haralds hár-
fagra, sem virðist hafa lagt mikla
alúð á að hafa skáld við hlið sér. Eft-
ir daga Haralds eru dróttkvæði lítt
stunduð af norskum skáldum, og hið
helzta þeirra á 10. öld, Eyvindur
skáldaspillir, var nátengdur íslenzk-
um skáldbræðrum sínum.
Eins og Barði Guðmundsson bend-
ir á, sýna íslenzkar skáldaættir ýmis
einkenni, sem virðast benda frá Nor-
egi og til austur-norrænna þjóða. At-
huganir hans um þessi efni eru sér-
staklega merkilegt viðfangsefni. Þó
myndi ég vilja bæta einu atriði við,
sem Barði virðist leggja litla áherzlu
á. Það er Oðinsdýrkun Islendinga.
Að sjálfsögðu hafa menn af ýmsum
germönskum þjóðflokkum dýrkað
Óðin, en í Óðinsdýrkun íslendinga
koma fram atriði, sem munu ekki
vera kunn annars staðar frá. Goð-
sagnirnar íslenzku um Óðin eru einn.
ig mjög sérstæðar. Allt virðist því
benda til þess, að íslendingar hafi
numið Óðinstrú sína af einhverjum
þjóðflokki, sem lítil áhrif hefur látið
eftir sig á þessu sviði annars staðar.
Hér að framan var minnzt á hið
merkilega samræmi, sem er á milli
frásagnar Ynglinga sögu um það, er
Óðinn lét marka sig geirsoddi, áður
hann dó, og hins vegar sams konar
venju hjá Herúlum. Með íslendingum
var Óðinn guð skáldskapar, en slíkt
mun ekki koma fram annars staðar.
Þó er hér um ævafornar hugmyndir
að ræða. Frásagnir Snorra í Ynglinga
sögu og Eddu um uppruna skáldskap-
ar og kenningar í dróttkvæðum skáld-
skap benda bæði til sérstöðu Óðins-
dýrkunar á íslandi og einnig til varð-
veizlu ævafornra hugmynda. í Háva-
málum er Óðinn látinn hanga geiri
undaður í tré. A það hefur oft verið
bent, að hér geti verið um kristnar
hugmyndir að ræða. En sé slíkt rétt
talið, er örðugt að losna við þá hug-
mynd, að slík kristin áhrif hafi borizt
með Herúlum til Norðurlanda.
186