Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Side 4

Tímarit máls og menningar
lönd. Hin flekklausa samvizka veldur því að þeim finnst alveg fráleitt að liægt sé að víta þá
fyrir að senda herflugvélar inn yfir önnur lönd í forvitnisferðir, á öld liinna sjálfvirku
stríðstækja. Þessi afstaða framar öllu öðru skýrir tilraunir Bandaríkjamanna til að rétt-
læta njósnaflugið. Og þá liggur þeim í léttu rúmi hversu aumleg og ósannfærandi rök þeir
hera fram í smáatriðum.
Fyrsta röksemd þeirra hljóðar þannig að njósnaflugið sé nauðsynlegt vörnum hins
Frjálsa heims, og því réttmætt. Við þá staðhæfingu er ekkert að athuga annað en það að
hvaða herstjórn sem er mundi álíta njósnaflug yfir væntanlegu óvinaríki nauðsynlegt vörn-
um lands síns. Bandaríkjamenn liafa ekki enn treyst sér til að svara einni óhjákvæmilegri
spurningu: hvað hefðu þeir gert ef rússneskar herflugvélar hefðu verið sendar að fyrra
hragði i njósna- og Ijósmyndunarleiðangra yfir Bandaríkin? Bandaríkjamenn hafa að vísu
reynt að réttlæta sig enn frekar með því að Sovétríkin séu „lokað land“ og Bandaríkin
„opið“, Bandaríkjamenn lausmálgir en Rússar Jiöglir. En enda þótt Bandaríkjamönnum sé
títt að geipa fyrirfram um gervitungl sín og vísindaafrek, þá vita allir að í sérhverju landi
eru hernaðarleg leyndarmál og bannsvæði, sem væri ekki „ónauðsynlegt" vörnum liugsan-
legra óvinaríkja að ljósmynda úr lofti.
I annan stað herja Ameríkumenn því við að flug einnar og einnar „veðurathugunarvélar"
yfir erlendum ríkjum geti ekki talizt árás. Þó er augljóst að það hlýtur að vera mjög erfitt
frá lögfræðilegu sjónarmiði að líta á athafnir bandarískra flugvéla yfir sovézku landi öðru-
vísi en sem fullveldisskerðingu, hvaða fræðilegum hártogunum sem reynt er að beita.
1 þriðja lagi hefur verið látið að því liggja að ekki taki því að tala um njósnir flugvéla
meðan jafnskæð njósnatæki og gervitungl sveimi í kringum hnöttinn þveran og endilangan.
En gervitungl eru ekki samhærileg við mannaðar flugvélar, hvorki frá lögfræðilegu sjónar-
miði, þar eð engin löggjöf er til sem snertir þau, né í reyndinni. Það eru að minnsta kosti
ckki líkur til að enn sé húið að leysa þann vanda að koma ljósmynduin úr ómönnuðu gervi-
tungli niður til jarðarinnar. Að vísu er í þessum efnum allt í liraðri framþróun, en livaða
gervitungl þurftu Bandaríkjamenn að keppa við fyrir fjórum árum þegar þeir liófu njósna-
flug sín yfir Sovétríkjunum?
Þessar þrjár röksemdir sem nú liafa verið taldar eru sömu ættar. Þær eru tæknilegar,
herfræðilegar, þær eru ætlaðar fólki sem trúir á sérfræðingadóm herforingjanna og leitar
ekki dýpra að skýringum. Nákvæmlega hliðstæður sérfræðingsdómur, kveðinn upp í sama
tilgangi, var yfirlýsing norska liðsforingjans, sem sannaði að U-2-fIugvélinni hefði verið
ókleift að lenda á Bodö, þar sem hún hefði ekki nægilega stóra eldsneytisgeyma fyrir svo
langt flug; auk þess hefði liann sjálfur aldrei séð slíka flugvél á Bodöflugvelli. Þessi sér-
fræðingsdómur mundi liafa verið óskeikull ef staðreyndirnar hefðu ekki hrakið hann og
gert hann að ósvífinni lygi.
En bandarískir stjórnmálainenn liafa eina röksemd enn, nokkuð ólíks eðlis, á hoðstólum.
Henni er ekki ætlað að höfða til virðingarinnar fyrir sérfræðilegri þekkingu heldur til
hinnar einföldu heilhrigðu skynsemi. Þeir segja að ákæran út af atliæfi þeirra sé reist á
siðferðilegum grundvelli, sem sé ógildur í þessum efnum. Þetta er raunar eina röksemdin
oem dálitil líkindi gætu virzt til að Bandaríkjamönnum væri stætt á. Ef hún héldi þyrftu
þeir ekki á öðrum rökum að halda, en ef hún bilar eru satt að segja öll önnur rök ónýt. —
I lienni er að vísu fólgið dálítið undanhald, enda er hún sett fram til vara. Með henni fara
Bandaríkjamenn sem sé fram á að pólitík þeirra sé aðeins metin sem „raunsæispólitík“.
146