Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 45

UPPRUNI ÍSLENZKRAR MENNINGAR
Því liefur að vísu verið haldið
fram, að Oðinn hafi lítt verið dýrk-
aður á Islandi,7 en slíkar kenningar
brjóta mjög í bága við þær heimildir,
sem tiltækar eru. Segja má, að við at-
huganir á heiðnum sið íslendinga
verði ekki þverfótað fyrir Óðni og
Óðinshugmyndum. Það er áreiðan-
lega ekki út í hött, þegar höfundur
Hallfreðar sögu lætur H'allfreð og
kumpána hans heita á Þór og Óðin, ef
þeir skyldu komast til íslands. Þessir
tveir guðir voru báðir mjög dýrkaðir
á íslandi.
Barði Guðmundsson leggur mikla
áherzlu á sambandið milli Freysdýrk-
enda og skáldskapar, og færir að því
mikilvæg rök. Hér má ætla, að sé
um sænsk áhrif að ræða. Herúlarnir
hafa tvímælalaust verið miklir Óðins-
dýrkendur, en þeir hafa að sjálfsögðu
dýrkað önnur goð, enda tekur Prókó-
píus það beinlínis fram, að þeir dýrki
fjölda goða. Slíkt kemur vitanlega
heim við íslenzkar goðsagnir, þar sem
goðafjöldi er undarlega mikill, því að
goðin þar eru fleiri en vitað er um,
að aðrir germanskir þjóðflokkar á
síðustu öldum heiðni hafi dýrkað. í
íslenzkum goðsögnum koma fram
ýmis goð og goðaheiti, sem eru ekki
kunn með öðrum þjóðum. Slíkt mis-
ræmi verður einna helzt skýrt á þá
lund, að íslendingar hafi erft hug-
myndir frá þjóðflokki, sem hefur látið
lítil áhrif eftir sig annars staðar.
Norski munkurinn Þjóðrekur tekur
það fram um íslendinga, að þeir hafi
verið fróðari um forna viðburði en
aðrar þjóðir. I ummælum þessum
kemur ekki einungis fram viðurkenn-
ing á sagnaauð íslendinga, heldur
einnig munurinn, sem var á milli ís-
lenzkrar og norskrar menningar á 12.
öld. Eflaust hefur svipaður munur á
íslendingum og Norðmönnum verið
þegar á 10. öld. íslenzkar arfsagnir
um forna atburði á meginlandi Evr-
ópu og á Norðurlöndum virðast aldrei
hafa verið eign norsku þjóðarinnar,
heldur séreign íslendinga fyrir og
eftir landnám. Nú er það alkunna,
hve heimtufrekir skandinavískir
fræðimenn hafa verið að eigna sér
allt, sem íslenzkt var. Jafnvel íslenzkir
fræðimenn, sem ættu þó að hafa meiri
víðsýni og betri skilning, hika ekki
við að tala um „norsk Eddukvæði“
og „norskar arfsagnir“. í rauninni er
býsna örðugt að eigna neinni Norð-
urlandaþjóðinni þessar fornu bók-
menntir, af þeim sökum að hin fornu
kvæði og arfsagnir virðast einungis
hafa heyrt til fámennum þjóðflokki,
sem hverfur til íslands. En Norðmenn
hafa ekki einungis seilzt til fornkvæða
vorra og eignað sér þau, þeir hafa
einnig látið ginnast af þeim og dregið
af þeim næsta hæpnar ályktanir.
Þannig hefur forsaga íslendinga villt
þeim sýnir.
Nú er það alkunna, hve tiltölulega
lítið af fornum kvæðum og fornum
arfsögnum íslendinga lýtur að Nor-
187