Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 46

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
egi. íslendingar varðveittu kvæði um
atburði í sögu ýmissa þjóðflokka af
germönskum stofni sunnan frá megin-
landi Evrópu. Og þeir geymdu sögur
og kvæði um atburði, sem tengdir
voru við Svíþjóð og Danmörku. Sé
kvæðum þessum og arfsögnum skipað
saman eftir atburðaröð, kemur fram
býsna merkileg mynd af ferli þeirrar
þjóðar, sem síðar byggði Island. Eins
og Barði bendir á, kemur slíkt undar-
lega vel heim við feril Herúla. En hér
tel ég, að miklu mætti bæta við rök
Barða, enda hefði hann eflaust gert
það sjálfur, ef honum hefði enzt ald-
ur til. Hvarvetna í fornum sögum vor-
um koma fyrir atriði, sem benda í
þessa átt. Ég ætla mér ekki í þessum
greinarstúf að bæta þar miklu við, en
við lestur bókarinnar eftir Barða rifj-
uðust upp fyrir mér ýmis einkenni á
íslenzkum arfsögnum, og hér skal
minnzt á eitt þeirra. í fornum sögum
og kvæðum vorum koma fyrir all-
mörg mannanöfn, sem virðast hafa
horfið úr tízku löngu fyrir Islands
byggð. Þau koma ekki fyrir á Norður-
löndum, einungis í íslenzkum sögum.
Sum þessi nöfn eiga sér hliðstæður
með germönskum þjóðflokkum sunn-
an úr álfu. Sem dæmi um þetta má
minna á nafnaflokkinn, sem er sam-
settur með forliðnum Fjöl-. í fornum
sögnum og kvæðum koma fyrir nokk.
ur nöfn, sem hafa þennan forlið, en
einungis eitt þeirra kemur fyrir að
skírnarnafni hér á landi að fornu (á
14. öld), og mun þar vera um áhrif
frá fornaldarsögum að ræða, og ekk-
ert þessara nafna kemur fyrir að
skírnarnöfnum á Norðurlöndum, svo
að vitað sé. En forliðurinn Fjöl- virð-
ist hafa tíðkazt með Gotum og Her-
úlum. Freistandi er að benda á nafnið
Fjölmóður, sem kemur fyrir í Gaut-
reks sögu. Sú saga geymir ævaforn
minni, og eitt hinna fornu atriða virð-
ist þetta mannsnafn vera, því að það
mun vera hið sama og herúlska nafn-
ið Filemoutli, sem er eitt hinna örfáu
mannanafna Herúla, sem kunnugt er
um. Að sjálfsögðu verða harla litlar
ályktanir dregnar af einstaka nöfnum.
en þegar það er haft í huga, hve
nafnaforði hinna fornu sagna og
kvæða er frábrugðinn því, sem tíðk-
aðist í Skandinavíu, verður ekki kom-
izt hjá því að gera ráð fyrir sérstakri
menningarerfð í íslenzkum arfsög-
um.
Sú skoðun, að Islendingar hafi flú-
ið úr Noregi fyrir ofríki Haralds hár-
fagra, er mjög kunn af Landnámu og
öðrum fornum heimildum vorum.
Engin ástæða er til að draga þessa
skoðun í efa, en hins vegar er nauð-
synlegt að átta sig vel á forsendum
hennar. Hafi forfeður íslendinga ein-
ungis dvalizt í Noregi um fáa manns-
aldra, áður en þeir fluttust búferlum
hingað, og aldrei samræmzt norskum
venjum, en haldið hins vegar fornum
menningarvenjum sínum, er það að
sjálfsögðu auðskilið, að slíkt þjóðar-
188