Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 19

OPIN LEIÐ?
orðinn fús að fara í útlegð, hittir
hann á ströndinni hinn unga Fortin-
bras, sem er á leið til Póllands með
herflokka sína. Hann verður altekinn
af þessu herskáa fordæmi, snýr aftur
og slátrar í villimannlegu æðiskasti
föðurbróður sínum, móður sinni og
sjálfum sér, en lætur Norðmanninn
taka við Danmörku. I þessum málsat-
vikum sér maður hinn unga, en þegar
nokkuð holduga mann beita harla ó-
sigurstranglega hinni nýju skynsemi,
sem hann dakk í sig við háskólann í
Wittenberg. Hún verður honum til
trafala í viðureigninni við klækja-
brögð lénshöfðingjanna, sem hann
hverfur aftur til. Gagnvart hinni ó-
skynsamlegu praxis er skynsemi hans
alveg ópraktísk. Hann verður tragískt
fórnardýr mótsagnarinnar milli slíks
hugsunarháttar og slíkrar athafnar“
(Versuche 12, bls. 136—37).
Sparsemi, hnitmiðun, lítilleg af-
myndun sem hnippir við hugmynda-
flugi áhorfenda, vekur undrun þeirra
og gagnrýni; alvarleg beiting lok-
leysu, fáránleika, banalítets; notkun
mynda sem varpa ljósi á persónuna,
kjör hennar, eða birta sálarástand í
leiftri; að þrýsta fram í dagsljósið at-
burðum vitundarinnar en draga í hlé
ytri viðburðarás, og hvað speglast í
öðru — allir þessir „klækir111 höfund-
1 Ég reyni að líta á málið ókunnum aug-
um. Þeir sem þekkja til munu vita að hér
er ekki endilega um klæki að ræða, heldur
undar (eða leikstjóra), til að ná tök-
um á veruleika nútímamannsins,
hljóta að valda leikurum sem hafa
vanist innlifun, sálarfræði, rökum
stofuleikritanna, nokkrum örðugleik-
um. Þó þurfa leikarar ef til vill öðru
fremur að átta sig á, og sætta sig við,
fjölbreytni þeirra möguleika sem
leikhúsið býður uppá, og hlýða óhik-
að nauðsyninni að leita.
Hvernig væri til dæmis að fá klón-
inn Chaplin til að leika hlutverk Mess-
íasar.2 Leikrit Tsékoffs má áreiðan-
lega leika á nokkuð galsafenginn hátt
einsog hann vildi víst sjálfur. Beina-
ber leikrit Ionescos um fáfengileikann
fá óvænta reisn þegar þau eru leikin
. .. næstum hátíðlega. í leikriti Beck-
etts Beðið eftir Godot eru þeir kump-
ánar Estragon og Vladimir bersýni-
lega með alvöruhor í nefinu, er hægt
að gera þá að skrípaköllum? Osfrv.
Leikhúsið hefur frá upphafi verið
tengt trúarbrögðunum, eða borið í
sér guðfræðilegar hneigðir, ákall. I
leikritum Grikkja tala guðirnir. f leik-
ritum Racines er guð í felum alls
staðar. Leikhúsið þarfnast bakhjarls,
heimsmyndar, sem það getur stuðst
við, sótt hugmyndir sínar, orð sín til.
Við könnumst við hugmynd Shake-
speares um samband náttúru og
mannlifs, sem heimilaði honum svo
meistaraleg leikbrögð.
eru þetta oft leifar fáránleikans sem verkið
sprettur af — ef til vill óþekkt fegurð.
2 Hugmyndin er frá Henri Lefebvre.
TÍMARIT máls oc mennincar
161
11