Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 17

OPIN LEIÐ?
álíta krossfestinguna að öðrum þræði
pólitíska?
Enn sé ég hilla undir leikhúsið. Ég
get vel skrifað undir þau ummæli
Maxwells Andersons að leikhúsið sé
kirkja án guðs.1 En orð þess má
aldrei verða útþynnt einsog orð guðs-
mannanna. Það verður að muna eftir
demóninum. Það þarf að vera hróð-
urlega óhlífið einsog skáldið er við
sig sjálft.
Hr. Antonetti, sem ég nam hjá í
Parísarborg, Ieikari og leikstjóri að
atvinnu, nemandi Dullins, áleit að
leikstjóri þyrfti í fyrsta Iagi að vera
leikari. Um þessar mundir sýndi Ieik-
flokkur Brechts leikrit hans Mutter
Courage í leikhúsi Söru Bernhardt á
vegum Þjóðaleikhússins. Hr. Anton-
etti taldi þessa sýningu bera af öðru
sem hann hafði séð. En Brecht var
ekki leikari. Hr. Antonetti virtist ekki
koma auga á þessa mótsögn.
Ég held að leikstjóranum sé nauð-
synlegra að hafa persónulegt skyn,
að búa, með öðrum orðum, eitthvað í
brjósti, en að vera leikari. Honum
kemur áreiðanlega vel að hafa fundið
til í stormum sinnar tíðar. Að þekkja
leikhús er að hafa það í sjálfum
sér.
Á það má líka benda að leikarar
eru oft íhaldssamir í leikhúsefnum.
Þeir virðast nokkuð oft leita gömlu
hlutverkanna sem gerðu lukku. Það
1 Min tro paa teatret, bls. 50, Kbh. 1949.
hlýtur að vera óheppilegt fyrir leik-
stjóra sem þarf stöðugt að leita nýrra
miða.
Það hefur salt að segja stundum
valdið mér furðu hvað leikstjórar
okkar eru fáorðir um vinnubrögð
sín.2 Að vísu er hugsanlegt að þeir
líti svo á að saga verksins (það sem
gerist í starfi þeirra fram að frumsýn-
ingu) geti á engan hátt skýrt verkið,
eða aukið nautn, eða þekkingu, áhorf-
enda. Af því leiðir að þeir skoða
hverja sviðsetningu sem einangrað
fyrirbrigði, hún er þeim Iokatakmark,
ekki áfangi á lengri leið. í öðru lagi
má vera að þeir álíti starf sitt, hugs-
anir sínar, viðbrögð sín, þegar þeir
hrjóta leikritið til mergjar eða byggja
það upp, mistök sín á þessari leið
osfrv. .. . of lítilfj örleg til að þeim sé
haldið á lofti. Þessu til andsvars er
óhætt að fullyrða að sá einn getur
orðið góður leikstjóri sem tekur fullt
mark á starfsaðferðum sínum, hugs-
unum sínum osfrv., og gagnrýnir þær.
Hversu fáfengilegar sem hugsanir
leikstjórans kunna að virðast við
fyrstu sýn, ef til vill einangraðar,
hljóta þær að verða mikilvægar (líka
þær sem leiddu til mistaka) í Ijósi
verksins, ef það hefur á annað borð
lánast ... í þriðja lagi má gera ráð
fyrir að leikstjórar heyi enga baráttu,
og hafi þar af leiðandi frá engu að
2 Þetta kann að virðast mikil heimtu-
frekja, en ef vel er að gáð sést nauðsynin.
159