Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Side 49

Örðug stund
guð en hetja! — Léttara... Hlutskipti hins var þá léttara! Að greina sundur
með farsælli hendi skilning og sköpun, það hlaut að gera mann glaðan,
lausan frá þjáningu og ólgandi frjóan. En ef sköpunin var guðleg að eðli, þá
var skilningurinn hetjunnar, og sá sem skapaði vitandi síns geðs var í senn
guð og hetja!
Viljinn til hins torvelda... Grunaði nokkurn hvilíkan aga og sjálfsstjórn
ein setning, ein torgetin hugsun kostaði hann? í rauninni var hann fáfróður
og lítt reyndur, sljór og sveimhugull draumamaður. — Hvílík glíma! Hvílík
þyrnibraut frá fyrstu hræringum innri listar og þrá eftir formi — til hugs-
unarinnar, myndarinnar, orðsins, linunnar á blaðinu! Verk hans voru sköp-
uð af þrá, þrá eftir formi, mynd, takmörkun, efnisfestu, þrá yfir í dagbjartan
heim hins, sem umsvifalaust og með goðbornum vörum gaf sólglituðum hlut-
um nafn.
Og samt, til að bjóða hinum byrginn: hver var listamaður, skáld á borð
við sjálfan hann? Hver skapaði eins og hann úr engu, frá eigin brjósti? Var
ekki hvert kvæði fætt í sál hans sem tónlist, hrein frummynd verundarinnar,
löngu áður en því var léð líking og gervi í ríki dagsins? Söguskyn, lífsskiln-
ingur, skaphiti: einungis yfirskin og átyllur, ekkert annað, fyrir eitthvað
sem þeim var lítið skylt og átti upptök sín í hinum orfeisku djúpum. Orð
hugtök: einungis nótur sem listamannseðli hans sló — til að fá leyndan
streng til að óma... Vissu menn þetta? Það lofaði hann mjög, blessað
fólkið, fyrir þrótt hugsunarinnar, þegar hann laðaði fram tóna á hina og
þessa strengi. Og töfraorð hans, sú mikla klukka sem hann klingdi til æðsta
veizlufagnaðar sálarinnar og margan tældi, var — frelsi... Ýmislegt annað
lagði hann í það orð en þeir sem hylltu hann. Frelsi — hvað táknaði það?
Svolítil borgaraleg upphefð gagnvart veldisstóli þjóðhöfðingjans? Getur ykk-
ur boðið í grun hvað skáld dirfist að leggja í þetta orð? Frelsi frá hverju?
Frá hverju fyrst og fremst? Ef til vill jafnvel frá hamingjunni, þessum silki-
fjötri, þessari mjúku, munarljúfu kvöð...
Frá hamingjunni... Varir hans titruðu; það var eins og augu hans beind-
ust inn á við, og hann lét höfuðið falla með hægð í gaupnir sér... Hann gekk
inn í herbergið við hliðina. Bláleita skímu lagði frá hengilampanum og
blómmynstruð gluggatjöldin héngu fyrir glugganum í kyrrlátum fellingum.
Hann stóð við rúmið, beygði sig yfir indælt höfuðið á koddanum... Svartur
lokkur liðaðist niður á vangann, sem ljómaði móti honum í fölva perlunnar
og barnslegar varirnar voru hálfopnar í svefninum... Konan mín! Ástin mín!
Fylgdir þú þrá minni? Komstu til mín til vera mín hamingjudís? Það ertu,
159