Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Page 40

Tímarit Máls og menningar
fyrir dáðleysi þegar nasistar hremmdu land þeirra í sína hötuðu ránfugls-
kló, en löngu síðar átti Jóhannes einmitt eftir að dást að hugrekki sömu
þjóðar þegar annað stórveldi, er hann fyrr trúði á, fótumtróð frelsi Tékkó-
slóvakíu. Og svo má ekki gleyma kvæðinu um son skóarans, Dagskipan
Stalíns, sem segja má að sé tilfinningaríkt lofkvæði um leiðtoga rauða
hersins, sem þá var ekki siður að tala um í sömu tóntegund og nú, þegar
verstu hliðar hans hafa miskunnarlaust verið dregnar fram í dagsljósið.
A dögum heimsstyrjaldarinnar miklu var íslenskum sósíalistum enn tamt
að líta á Sovétríkin sem hið sanna ríki sósíalismans, og margir litu á Jósep
Stalín sem persónugerving þess ríkis.
Svo eru aftur önnur ljóð þar sem enn ber á efa og sjálfsásökun. Eg hygg
það muni vera nokkuð algengt meðal skálda og menntamanna sem að-
hyllast sósíalisma að finna til nokkurrar sektar vegna þess að þeir taka
ekki beinan þátt í baráttunni fyrir nýju og réttlátara þjóðskipulagi, eða
réttara sagt: þeir berjast með orði sínu og list sinni, en ekki með hörðum
höndum hins stritandi lýðs. Af þessu tagi er ljóðið Húsið í Sól tér sortna.
Skáldið simr í skjólsælu öryggi í litlu og laglegu húsi sínu og reynir að
yrkja, en fyrr en varir snýst ljóðið í þunga sjálfsásökun:
Þú ortir forðum eldheit ljóð
um ægilega hönd,
sem sló og drap — og hending hver
var hörð og siðavönd.
— En hvenær hefur hönd þín sjálfs
til höggs á móti reitt?
O, hetja! Kannski hefðir þú
þá hruflað þig og meitt!
Hvar varsm, þegar voðinn kom
og veita þurfti lið?
Þá sazm þarna á þessum stól
og þráðir bara frið.
Þú hélzt, að þinnar þjóðar líf
ei þyrfti að kosta neitt,
og vísu þinni í vopnsins stað
að vild þú gætir beitt.
Þá barizt er um öll þau hnoss,
sem andi mannsins gaf,
og logar rísa af lýðsins kvöl
um Ioft og jörð og haf,
150