Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Blaðsíða 56

Tímarit Máls og menningar
geitur“ (þ. e. menn sem eru fæddir í steingeitarmerkinu) séu durtslegar,
sé bent á mann sem er fæddur í umræddu stjörnumerki en er hinn þægi-
legasti í öllum samskiptum og langt frá því að vera durtur. Stjörnuspek-
ingurinn hefur ótal ráð að grípa til til að útskýra það að maðurinn brýtur
lögmálið um skapgerð „steingeita“. Hann getur sagt að hann hafi t. a. m.
verið alinn upp á alveg sérstakan hátt til að útrýma steingeitareinkenn-
unum í skapgerð hans. Ef það dugir ekki eru til ótal önnur brögð til að
útskýra skapgerð mannsins. Til dæmis er ekki sama hvenær á steingeitar-
tímabilinu maðurinn er fæddur, því staða himintunglanna breytist frá degi
til dags og frá stund til stundar, og þess vegna er hugsanlegt að einhverjar
stjörnur sem gefa góða skapgerð hafi verið ofarlega á himinhvolfinu þegar
viðkomandi maður fæddist. Þannig mætti lengi telja, og það er ekki nokk-
ur leið að fá stjörnuspekinginn til þess að falla frá trú sinni á gildi kenn-
ingar sinnar, né að sjálfsögðu efasemdamanninn til þess að taka trúna.
Meðan ekki er hægt að hafa hemil á þeim undankomuleiðum sem sá sem
heldur kenningunni fram gemr fundið til þess að vinda sér undan atlögum
sem gerðar eru gegn kenningu hans, er í raun ómögulegt að afsanna hana.
Hin stjarnspekilega setning er svona: „Steingeimr ern durtar, nema þeir
séu aldir upp sérstaklega til þess að losa þá við durtseinkennin, nema ein-
hverjar stjörnur sem gefa gott skap yfirgnæfi einkennin, nema...., nema
....., nema......., o. s. frv.“ Allir þessir varnaglar gera erfiðara fyrir að
hrekja kenninguna. En það er þó ekki algjörlega útilokað, ef fjöldi eða
krafmr varnaglanna er ekki óendanlegur. Ef stjörnuspekingar væm heiðar-
legir vísindamenn, myndu þeir reyna að keppast við að hreinsa setningar
sínar af eins mörgum varnöglum af þessu tagi og hægt er, til þess að hægt
verði að sjá hvort þetta allt saman fær staðist. Því miður er þessu yfirleitt
ekki að heilsa með stjörnuspekinga, og það er mjög erfitt að koma á þá
höggi meðan þeir ekki fást til þess að reyna að útrýma þessum varnöglum
úr kenningum sínum. Þar til það gerist verður stjörnuspeki að teljast til
trúarbragða, eða gervivísinda, eins og Þorsteinn kallar þau.
Snúum okkur nú að marxismanum. Eins og áður gemr telja ungir íhalds-
menn að hann eigi sér ekki viðreisnar von og verði að teljast til sama
flokks og stjörnuspekin. Við skulum velta þessu lítillega fyrir okkur og
athuga hvort íhaldsunglingarnir hafa rétt fyrir sér. Það er rétt, að Popper
hefur haldið því fram að þróun sögunnar hafi í rauninni afsannað kenn-
ingar Marx, að steinninn hafi ekki dottið eins og Marx spáði fyrir. Til dæmis
hafi bylting orðið í Rússlandi, þar sem að miklu leyti ríkti miðalda-hag-
166