Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Side 63

Gabriel García Marquez
Frásögn án fyrirsagnar
Fyrir byltingu vakti Kúba aldrei forvitni mína. í Rómönsku Ameríku leit
fólk af minni kynslóð á Havana sem hneykslunarvert hóruhús fyrir „grin-
gos"1 þar sem klámið hafði hlotið sess sem opinber skemmtun löngu áður
en það komst í tísku annars staðar í hinum kristilega heimi: fyrir einn
dollara gat maður séð konu og karl af holdi og blóði hafa raunverulegar
samfarir í leikhúsrúmi. Þessi dansandi paradís gaf frá sér djöfullega tón-
list og fól í sér leynilegt tungutak hins ljúfa lífs, sérstakt göngulag og
klæðaburð, strauma af taumlausri skemmtimenningu sem verkaði seiðandi
á daglegt líf manna á eyjum Karabíska hafsins. Þó vissu þeir sem best
voru upplýstir að Kúba hafði verið menntaðasta nýlenda Spánar, sú eina
þeirra sem var raunverulegt menningarland, og að hefð bókmenntakvöld-
anna og blómaleikjanna lifði óspillt meðan bandarískir sjóliðar migu utan í
styttur frelsishetjanna og byssukarlar á vegum forseta lýðveldisins réðust
með alvæpni inn í réttarsali og rændu þaðan dómsskjölum. Asamt með
„La Semana Cómica“ — vafasömu vikublaði sem kvæntir menn lásu á
salernum og földu fyrir konum sínum — voru gefin þar út menningarleg-
ustu tímarit um bókmenntir og listir í allri Rómönsku Ameríku. Fram-
haldsleikritin í útvarpinu, sem entust í það óendanlega og drekkm allri
álfunni í táraflóði ár eftir ár, voru upprunnin í næsta nágrenni við svim-
andi sólblómabál Amelíu Pelaez2 og hexametur José Lezama Lima,3 gerð
af loftþéttu kvikasilfri. Þessar grófu mótsagnir voru bemr fallnar til að
mgla en til að auka skilning á veruleika þjóðar sem var næstum goðsagna-
kennd, þjóðar sem enn átti ólokið sínu slysum hlaðna frelsisstríði og póli-
tískur aldur þess var óráðin gáta þá, árið 1955.
Það ár heyrði ég nafnið Fidel Castro nefnt í fyrsta sinn. Það var í París,
hjá skáldinu Nicolás Guillén, sem þjáðist í vonlausri útlegð á Grand Hotel
Saint Michel; það var minnst sóðalegt við göm ódýrra gistihúsa þar sem
við dvöldumst, hópur manna frá Rómönsku Ameríku og Alsír, biðum eftir
farseðli heim og ámm gamlan ost og soðið blómkál. Herbergi Guilléns
var svipað því sem gerðist hvarvetna í Latínuhverfinu: fjórir veggir með
173