Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Page 32

Tímarit Aiá/s og menningar
merkur til hernaðarkerfis NATO, en vegna þróunar gervitunglatækni á síðari
árum hefur dregið úr gildi radarsins á Grænlandi. Þótt tæplega 300 hermenn séu
tengdir radarkerfinu og flugvallaþjónustunni á Grænlandi, starfar danski herinn
þar með fleira lið og hernaðaryfirstjórn landsins er algerlega dönsk. Samkvæmt
sérstökum samningi er starfsemi Bandaríkjanna á ábyrgð Danmerkur.
Þótt það komi fram í skýrslum bandaríska þingsins, að Danmörk hafi með
tækjabúnaðinum á Grænlandi lagt sitt af mörkum til kjarnorkuvopnakerfis
NATO án þess að brjóta danskar samþykktir, sem banna dvöl erlendra her-
manna á „sannri“ danskri grund, þá er vafasamt að dönsk stjórnvöld geti
útilokað Grænlendinga frá samningi um kjarnorkuvopnalaust svæði, ef græn-
lenska þingið og heimastjórnin óska eftir aðild að slíkum samningi. Auk
stjórnmálalegra raka eru svo hin hernaðarlegu rök, sem sýna að í samanburði við
þjónustu Noregs við kjarnorkuvopnakerfi Bandaríkjanna er framlag Grænlands
mun fábrotnara. Tengsl við kjarnorkukafbátahernað og aðstaða fýrir árásar-
flugflota eru margbrotnari í Noregi. Það sem blekkir marga við fyrstu sýn er að
á Grænlandi og Islandi eru bandarískir hermenn, en engir slíkir eru í Noregi.
Eðli kjarnorkuhernaðarins á Norður-Atlantshafi er hins vegar svo rikulega
bundið tækjabúnaði og annarri aðstöðu, að staðsetning búnaðarins skiptir meira
máli en einkennisbúningar einstaklinganna, sem nota tækin og aðstöðuna.
Tengsl Noregs og íslands við kjamorkuvopnakerfi Bandaríkjanna
í Noregi og á íslandi eru Loran-C stöðvar sem reistar voru að beiðni Banda-
ríkjanna til að þjóna kjarnorkukafbátahernaði stórveldisins i Atlantshafinu.
Slikar stöðvar eru bæði á meginlandi Noregs og eyjunni Jan Mayen sem
Norðmenn hafa í samningum við Islendinga afdráttarlaust talið hluta af norska
rikinu og norsku landi. Starfræksla norsku Loran-C stöðvanna var hjúpuð leynd
og sama gilti um hin auknu tengsl Noregs við fjarskiptabúnað kafbátahernað-
arins, Omega-stöðvarnar og VLF-stöðvarnar, sem auðvelda nákvæmari miðun
flugskeyta i kjarnorkustriði. Án Omega-kerfisins væru kjarnorkukafbátar
Bandaríkjanna — Polariskafbátarnir, Poseidonkafbátarnir og væntanlega einnig
Tridentkafbátarnir — ekki búnir eins nákvæmum gereyðingarkrafti.
Á íslandi og í Noregi eru bækistöðvar SOSUS-kerfisins sem er lykilþáttur i
kjarnorkukafbátahernaðinum. SOSUS-kerfið liggur frá íslandi til Færeyja og
Grænlands og frá Noregi til Bjarnareyja. I báðum löndunum er undirdjúpa-
miðun á skotmörk styrkt með starfrækslu Orion-kafbátaleitarvéla. Noregur og
278