Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Blaðsíða 81

Hafa kvennabðkmenntir sérstöðu?
eðlis annaðhvort karl- eða kvenkyns, ef við föllumst á þá skoðun að til sé í
náttúrunni alger skipting í ólík kyn, sem ég efast um. Nærri sanni held ég sé að
bókmenntaverk er annað hvort einlynt eða marglynt, einkynja eða margkynja,
fremur en það sé karl- eða kvenkyns.
En sláum því fram að bókmenntir séu annaðhvort kvennabókmenntir eða
karlabókmenntir og reynum síðan að færa rök fyrir því:
Reginmunur á karli og konu er sá, að við getnað rekur karlmaðurinn inn í, en
konan tekur við og frjóvgast. Skáldverk gætt ríkri árásarhneigð hlýtur þá að vera
karlkyns. Hugnæmari verk yrðum við þá að telja kvenkyns. Lesandinn hlýtur þó
ævinlega að vera í athöfn sinni karlkyns, því hann rekur athyglina inn í verkið,
líkt og getnaðarlimur væri. En hvað gerist þá: verkið sem beið eftir innrekstri
athyglinnar frjóvgast við lestur, og um leið breytir verkið um kyn, vegna þess að
efnið leitar nú á hugann: efnið hverfur inn í athyglina sem getnaðarlimur, og
hugurinn sem áður smaug með athyglina inn í efni bókarinnar breytir um kyn
og frjóvgast og verður að móðurlífi nýrrar hugsunar. Þannig skiptir hinn
huglægi þáttur mannsins stöðugt um kyn, þótt slík kynskipting hafi engin áhrif
á líkamann. Með þessu móti viðheldur maðurinn sínu andlega lífi. Ef andinn
væri einkynja gæti hann ekki fjölgað sér.
Einhver innrekstur fer ævinlega fram við lestur bóka og samningu bók-
menntaverka, og sama er að segja ef listar er notið: listaverkið sjálft getur líka
orðið að getnaðarlim sem smýgur inn í hugsana- og tilfinningalíf njótandans,
og þá vandast kyngreiningarvandinn, því lesandinn og bókmenntaverk hljóta
ævinlega að vera í sínum ástarleik af báðum kynjum og skipta um kyn eftir eðli
og þörfum, hvort sem vilji okkar staðhæfir að lesandinn lesi karla- eða kvenna-
bókmenntir.
Mannsandinn hlýtur að vera samkyns, eftir þessu að dæma. Hér hlýtur
náttúran að fara sínu fram, hvað sem viljinn segir og sú viska sem
sérfræðingar í auglýsingatækni klína á bókarkápur og flokka varninginn undir
kvenna- eða karlabókmenntir. Það er til marks um hnignun, að auglýsinga-
stjórar sjá nú um að koma fram með nýjar stefnur í listum, samkvæmt sölu-
þörfinni, en áður bárust slíkar stefnur frá andans mönnum, og virðist svo sem
lægri tegund af „bókmenntafræðingum" taki slíkt gott og gilt.
Fram á okkar auglýsingatíð og fjölmiðladaga hefði þótt fásinna að ræða um
kvennamálverk eða karlmannatónlist, og slík umræða er raunar ennþá hrein
fjarstæða, þótt hún heilli menntafólk. En á það fólk sannast oft að vitið er versta
tegund af heimsku.
Yfir höfuð hafa menn ekki sama viðhorf til hinna ýmsu listgreina eða
327