Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Blaðsíða 61

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Blaðsíða 61
Hugmyndafraði Alpýðubókarinnar nytsemishyggjunnar í þeim. Hér er hliðstæðan við sósíalískt raunsæi augljós. Halldór lætur í veðri vaka að aðeins það nytsama geti verið fagurt, sem samsvarar hinu róttækara afbrigði af sósíalísku raunsæiskenningunni, — skv. henni getur aðeins það verk talist gott sem opinskátt fylgir sósíalisma. Það sjónarmið hefur Halldór hins vegar aldrei aðhyllst, og til mótvægis við slíka skoðun má minna á ritdóm hans um Fögru veróld eftir Tómas Guðmundsson árið 1934 (Iðunn XVIII, 116—18), sem var jákvæður þrátt fyrir algera fjarveru sósíalískra sjónarmiða í bókinni. Þarna kemst Halldór svo að orði að fegurðin sé sjálfstæð höfuðskepna, og eru þau orð ósamræmanleg strangri nytsemishyggju á sviði bókmenntamats. Þau atriði í fagurfræði Halldórs í Alþýðubókinni sem nú hefur verið drepið á og varða neikvæða afstööu til skáldverka má taka saman þannig: 1) Halldór vefengir tilverurétt skáldskaparins, hvort heldur sem er á skeiði kapítalismans eða sósíalismans, með því að krefja hann um nytsemi. 2) Til vara ber hann brigður á tilverurétt þess skáldskapar sem ekki er hægt að nefna „þjóðnýtan dáðaskáldskap“ (sem er væntanlega skáldskapur sem er sósíalismanum/ hagvextinum til framdráttar). 3) Halldór dregur gildi þeirra bóka í efa sem meðvitað eru framleiddar af atvinnuhöfundum og þar með meginið af þeim bókmenntum sem samdar eru í nútímasamfélagi. Gerð skáldverka eigi ekki að geta verið sérstakur starfi, enda stuðli slíkt fyrirkomulag ekki að tilurð góðra listaverka. í sérhverju af þessum þrem atriðum koma fram efasemdir atvinnuhöfundar- ins Halldórs Laxness um starfa sinn og það sem nefna má félagslega ákvörðuð sektarkennd höfundarins. Stéttarstaða I lokakafla bókarinnar, sem fjallar um trú, hafnar Halldór trúarbrögðum. Hann telur kristnu goðsögurnar úrelt þekkingarform, þ.e.a.s. táknmál sem nú hljóti að víkja fyrir táknmáli vísindanna. Hann kemur til móts við trúna með því að tala um tvenns konar skynsemi, „raunvísi" (vísindanna) og „trúvísi" (354), en í meginatriðum er hann andvígur kristinni trú og telur hana staðnaða. í loka- hluta ritgerðarinnar koma fram athyglisverð atriði, sem sýna samhengið milli kaþólsku hans og sósíalisma. í því sem áður var sæti guðs situr nú maðurinn. Maðurinn er að sögn Halldórs orðinn nýtt menningarlegt frumtákn í stað guðs. Trú skáldsins á manninn fellur saman við trú hans á lífið, en trúin á manninn táknar yfirleitt það sama og trúin á alþýðuna eða öreigana. Hann segir enn fremur á einum stað að Kristur tákni lífið og sé í þeim skilningi sonur Maríu, 51
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.