Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Síða 64

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Síða 64
Tímarit Máls og menningar afráðið að sinna mannfélaginu í stað þess að einangra sig. Eg get mér þess til að forsenda þeirra umskipta hafi verið vonin um árangur; Halldór ætlaði sér ekki að búa innan um mennina eins og þeir voru, með illa burstaðar tennur o.s.frv., heldur varö að gera þá hreina. Og sá annmarki er á því fyrir hann að snúa aftur til samfélagsins að hann finnur að hæpið er að hann stuðli að hinni miklu uppbyggingu landsins með því að skrifa skáldsögur. Kapítalisminn hefur lengi haft tilhneigingu til að skilgreina listamenn sem afætur og krefjast hagnýts gagns af þeim, rétt eins og austantjaldssamfélagið hefur gert.10 Svar skálds sem gerir strangar siðferðiskröfur til sjálfs sin er að efast um tilverurétt skáldskapar- ins og biðja um þjóðnýtan dáðaskáldskap. Annað vandamál sem listamaður í auðvaldssamfélagi verður að glíma við er spurningin um sölumennsku: á hann að ganga sem lengst til móts við óskir neytenda og tryggja framfæri sitt (og þykjast lýðsinnaður)? Eða telst það ósiðlegt af listamanni að skipta um skoðanir og þegja yfir einhverju sem honum liggur á hjarta ef hann heldur að með því takist honum að bæta eigin hag? Náskylt þessu er að stilla því upp sem tveim andstæðum að skrifa og að lifa. Gúnther Kötz bendir á að þegar Ólafur Kárason gengur upp í jökulinn i lok Heimsljóss er hann að gefast upp á því aö skapa og reynir að lifa listina sjálfur milliliðalaust. Hliðstæða aðgreiningu er víða að finna hjá Halldóri, einkum framan af ferli hans. í grein í Alþýðublaðinu (5/2 1927) kveður hann sumar hagnýtar framkvæmdir síst minni skáldskap en margt það sem hafi verið fest á blað. Þannig telur hann t.d. það hafa verið mikinn skáldskap er Trotski skapaði Rauða herinn. Líkt er hugsað í Alþýðubókinni. í stað þess að lifa lífinu óbeint í gegnum frásagnir af atburðum er betra að hætta skáldskap og snúa sér að því að byggja skóla, reka almenningsbókasöfn o.s.frv. Auðvitað tengist þetta tákn- hugtaki endurspeglunarfagurfræðinnar, sem eiginlega ógildir sköpun höfund- arins og breytir verkinu í afrit. Og allt tengist þetta erfiðleikum listamannsins við að finna sér stað í samfélaginu. Annað dæmi um þennan vanda hjá Halldóri er þegar hann tekur undir þá skoðun, sem algeng var meðal höfunda hér áður, að „framígripum" skáldsöguhöfundarins í atburðarásinni sé ofaukið. Síðar nefndi hann þá rödd sem tjáir þessi framígrip (þ.e.a.s. höfundarpersónuna) „plúsex“. Franski nýnatúralisminn (nýsagan) reyndi að fylgja þessari kenningu út í ystu æsar og var á góðri leið með að losa skáldsöguna ekki bara við höfundarpersónuna heldur einnig við lesenduma.11 Halldór er meðal þeirra höfunda sem hafa rætt um að þeir séu eiginlega verkamenn og hafa lagt á það áherslu hve mikils vinna þeirra krefst. Rithöfund og óbreyttan verkamann má bera saman að því leyti að þeir hafa litla möguleika 54
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.