Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Blaðsíða 73

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Blaðsíða 73
Hugmyndafraði Alþýðubókarinnar bylúngarcldmóÖur og hinsvegaramerísk verkhygni. Stíll Leninismansersameining beggja þessara sjerkenna í flokks- og ríkisstarfi." (Jósef Stalin: Leninisminn. Fyrirlestrar haldnir við Swerdlow-háskólann í apríl 1924 (Akureyri 1930) bls. 109). 8 Á þessum árum álitu stalínistar aö sósíalisminn væri heimssýn, en sósíaldemókratar kváðu hann skoðun meðal annarra skoðana. 9 Um þetta efni skrifaði Þórbergur í Bréfi til Láru: „Enski rithöfundurinn og jafnaðarmaðurinn Walter Crane kemst heppilega að orði um iðkun andlegs lífs í núverandi þjóðskipulagi. Hann segir: „Að tala um listir og trúarbrögð, á meðan núverandi þjóðskipulag ríkir, — það er eins og þegar Neró lék á fiðlu, meðan Rómaborg var að brenna.““ og: „Aristóteles segir: „Manninum er fyrst og fremst nauðsynlegt að hafa lífsviðurværi og síðan að iðka dygðir.““ (Bre'f til Láru, 2. útg. Reykjavík 1925 bls. 173 og 172; þessi orð eru í kafla þeim sem var sérprentaður á vegum Bókmenntafélags jafnaðarmanna). 10 I doktorsritgerð sinni bendir Giinter Kötz á aö „Hugmyndin um skáldið sem sníkjudýr var ekki til [á íslandi] fyrir tíma Halldórs“ (Das Prvblem Dichter und Gesellschaft im Werke von Halldór Kiljan Laxness. Ein Beitrag zur modernen islandischen Literatur (Giessen 1966) bls. 43). Fleira fróðlegt stendur i ritgerð hans um stöðu höfundarins sem ég hef haft gagn af. 11 WayneC. Booth gerir í bók sinni The Rhetoric of Fiction (Chicago 1961) ágæt skil þeirri kreddu að höfundurinn megi ekki „grípa fram í“ i skáldsögu sinni (sbr. t.d. bls. 19—20). Halldór skrifar um „plúsex“ i Upphafimannúðarstefnu bls. 73; þess má geta að hann tekur þar einnig afstöðu gegn nýnatúralismanum (m.a. Salinger). Engu að siður eru andúðin á „plús ex“ og nýnatúralisminn greinar á sama meiði. 12 I bréfi til Jóns Helgasonar 13/10 1923 skv. Peter Hallberg: Den store vávaren. En studie i Laxness' ungdomsdiktning (Stockholm 1954) bls. 122. Halldór talar viða um þaö hve rithöf- undarstarfið krefst mikils, t.d. í Skeggraðurgegnum tíðina bls. 22 og 28. Stundum kemst hann svo að orði að efnið þröngvi sér upp á hann, neyði hann til að gera þvi skil i texta. 13 Þetta gildir um 1. útgáfuna, en orðinu „verslunarvald" hefur i siðari útgáfum sums staðar verið sleppt, sums staðar verið breytti „auðvald" (t.d. 183—4) (111,4. útg.), 196 (117), 225 (132), en stundum þó látið standa. I samanburði á 1. útgáfunni og þeirri 4. kemur fleira i ljós. Orðinu „upplýstur" er viða breytt í „menntaður" og í eitt sinn tekur orðið „samvinnustefna" upp á þvi að breytast i „sameignarstefna" (enda afstaðan til Framsóknar breytt). Ekki er rúm til að ræða muninn á útgáfunum frekar hér; þó skal nefnt að eitthvað er dregið úr ónotum i gyöinga, sem koma fyrir í 1. útgáfu, þótt væg séu. 14 I Skaldens hus bendir Hallberg á hinar andstæðu öfgar i afstöðu Halldórs til íslands og islendinga (bls. 120—1). Varðandi „ástarhatrið" er það að segja að það getur talist að nokkru fólgið í stéttarstöðu höfundar á þvi timabili sem hér ræðir um. Torben Kragh Grodal ræðir m.a. um sadomasókisma þar sem hann lýsir tvibentri stöðu rithöfundarins i greininni „Konjunktur, klasse og intim fallit i Herman Bangs STUK“ i Jargen Holmgaard (ritstj.): Analyser af danske romaner 1 (Kobenhavn 1977). Ég hef notað mér nokkrar hugmyndir úr þessari snjöllu grein. 15 Hallberg bendirá i Skaldenshus (bls. 198) að skoða megi afstöðuna milli Amaldsog Sölku sem táknmynd hinnar nýju afstöðu skáldsins til íslands. 63
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.